سرطان خون زمانی رخ می‌دهد که DNA یک سلول در مغز استخوان تغییر یافته، جهش پیدا کند و نتواند رشد طبیعی و عملکرد طبیعی داشته باشد. درمان لوسمی یا لوکمیا به نوع سرطان خون، سن فرد و شرایط وی از لحاظ سلامتی مرتبط است. در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز اطلاعات کاملی در مورد سرطان خون به شما خواهیم داد.
آنچه در این مقاله می خوانیم
سرطان خون چیست؟
سرطان‌خون بر نحوه تولید سلول‌های خونی و نحوه عملکرد آنها در سلول‌ها تاثیر می‌گذارد. بیشتر سرطان‌های خون از مغز استخوان شروع می‌شود. مغز استخوان مسئول ساخت سلول‌های بنیادی بوده و بعد از مدتی تبدیل به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت خواهد شد. سلول‌های خونی با عفونت مبارزه می‌کنند، اکسیژن را به نقاط مختلف بدن انتقال می‌دهند و به کنترل خونریزی از بدن کمک می‌کنند.
سرطان‌خون زمانی اتفاق می‌افتد که یک عامل در نحوه ساخت سلول‌های خونی توسط بدن اختلال ایجاد کند. اگر شما سرطان خون داشته باشید، سلول‌های غیر طبیعی خون بر سلول‌های دیگر غلبه کرده و عملکرد کلی سیستم بدن را بر هم می‌زنند.
آیا سرطان خون خطرناک است؟
به طور کلی 8 درصد از سرطان‌ها به سرطان خون مربوط می‌شود. در سال‌های اخیر تعداد مرگ و میرهای ناشی از سرطان خون روزبروز کمتر شده است زیرا علم پزشکی پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد.
انواع سرطان خون
3 نوع سرطان خون وجود دارد:
لوکمیا
شایع‌ترین نوع سرطان‌خون که در بین کودکان و نوجوانان نیز بسیار شیوع دارد، لوکمیا است. انواع لوکمیا عبارتند از: لوسمی لنفوبلاستیک حاد، لوسمی میلوئید حاد، لوسمی لنفوسیتی مزمن و لوسمی میلوژن مزمن. در 40 سال گذشته میزان طول عمر بیماران مبتلا به این نوع از سرطان 5 سال بیشتر شده است.
لنفوم
لنفوم سرطان سیستم لنفاوی است که شامل مغز استخوان می‌شود. در 40 سال گذشته میزان مرگ و میر در مبتلایان به این نوع از سرطان به نصف رسیده است. انواع لنفوم عبارتند از: لنفوم هوچکین، لنفوم غیر هوچکین، ماکروگلوبولینمی والدنستروم، لنفوم فولیکولی، لنفوم سلول B و لنفوم سلول T پوستی.
میلوما
این نوع از سرطان خون از مغز استخوان شروع شده و سلول‌های پلاسما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. شایع‌ترین نوع میلوما مولتیپل میلوما است. بیش از نیمی از افراد مبتلا به میلوما تا 5 سال بعد از ابتلا به این بیماری، به زندگی خود ادامه می‌دهند. پلاسماسیتوما و آمیلوئیدوز دیگر انواع میلوما هستند.
کدام نوع سرطان خون کشنده است؟
✅بر اساس آمار و تحقیقات می‌توان گفت که لوسمی پرومیلوسیتیک حاد یا APL بدترین نوع سرطان خون است که طول عمر بیماران در آن به نسبت کمتر است.
این نوع از سرطان‌خون اگر به موقع تشخیص داده نشود، حتی در عرض چند روز می‌تواند موجب مرگ بیمار شود. لوسمی پرومیلوسیتیک حاد زمانی اتفاق می‌افتد که پرومیلوسیت‌ها که نوعی سلول خونی هستند، به طور کامل رشد نکرده و سرطانی می‌شوند. APL به سرعت پیشرفت می‌کند و از این رو نیاز به درمان فوری دارد. این نوع از سرطان‌خون نادر بوده و بیشتر در بزرگسالان مشاهده می‌شود؛ نه اطفال.
آیا سرطان خون قابل درمان است؟
سرطان‌خون نوعی از سرطان است که در آن به گلبول‌های سفید و پلاسما حمله می‌شود. این سرطان اغلب به کم خونی مزمن ختم شده و کل بدن را درگیر می‌کند. سرطان خون، مغز استخوان، استخوان‌ها، طحال و غدد لنفاوی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با پیشرفت علم پزشکی امروزه سرطان خون، اگر در مرحله خاصی مثلا استیج 1 و 2 باشد، قابل درمان است. البته منظور این است که طول عمر بیماران را می‌توان افزایش داد.
هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند به طور کامل سرطان‌خون را درمان کند. پزشکان می‌توانند در برخی از مراحل سرطان خون، طول عمر بیمار را 5 تا 10 سال افزایش دهد.
طول عمر مبتلایان به سرطان خون
لوسمی یکی از شایع‌ترین انواع سرطان خون است که میزان بروز آن از 55 سالگی به بعد به شدت افزایش می‌یابد. آخرین ارقام آمارها نشان می‌دهد که بیش از 65 درصد از افراد مبتلا به لوسمی تا 5 سال بعد از ابتلا همچنان زنده هستند. طول عمر مبتلایان به سرطان خون در بهترین حالت حدود 5 تا 10 سال است.
اولین علائم سرطان خون چیست؟
اولین علائم سرطان خون (هر نوع از سرطان خون) شامل موارد زیر است:
- خستگی: این نوع خستگی به حدی هست که فرد قادر نیست فعالیت‌های معمول خود را در طی روز انجام دهد.
- تب مداوم: تب نشانه این است که بدن شما در حال مبارزه با عفونت یا پاسخ دادن به سلول‌های سرطانی است.
- تعریق شبانه: این نوع تعریق به طور ناگهانی به هنگام خواب ظاهر می‌شود و آنقدر باعث خیسی لباس‌های شما می‌شود که خواب شما را مختل خواهد کرد.
- خونریزی یا کبودی غیر معمول: این مورد خونریزی‌هایی را شامل می‌شود که متوقف نمی‌شوند یا کبودی‌هایی که حتی بعد از گذشت 2 هفته بهبود نمی‌یابند.
- کاهش وزن غیر طبیعی بدون هیچ دلیل موجه: مثلا اگر فرد در طی 6 ماه بدون هیچ رژیم یا دلیل خاصی حدود 5 کیلو یا بیشتر وزن کم کند.
بسیاری از علائمی که در بالا ذکر شد شبیه به علائم برخی بیماری‌ها هستند. بنابراین با مشاهده این علائم حتما باید به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های جامع‌تری را به عمل آورد.
علائم سرطان خون در زنان
نشانه‌های سرطان خون در زنان و مردان تقریبا شبیه به هم است. به این موارد می‌توان اشاره کرد:
- خستگی بی‌دلیل
- ضعف
- صورت رنگ پریده
- تعریق زیاد به ویژه در شب
- کاهش وزن ناخواسته
- تب و لرز
- عفونت‌های مکرر
- لکه‌های ریز قرمز، بنفش یا قهوه‌ای زیر پوست
- درد و حساسیت استخوانی
- تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل، کشاله ران و …
- از دست دادن اشتها
- کم خونی
آیا سرطان خون کشنده است؟
در پاسخ به این سوال که آیا سرطان خون کشنده است باید بگوییم بله؛ متاسفانه این نوع از سرطان درمان قطعی ندارد.
اما به طور دقیق نمی‌توان مشخص کرد که بعد از بروز علائم و تشخیص سرطان خون، تا چه مدت فرد زنده خواهد بود. در واقع عوامل مختلفی در طول عمر بیماران مبتلا به سرطان دخیل هستند؛ مثل سن، مرحله سرطان (اینکه سرطان در stage چند است)، نوع درمانی که فرد آغاز کرده است و … پس درصد زنده ماندن سرطان خون را به طور دقیق نمی‌توان برای همه تعیین نمود.
درمان سرطان خون
بعضی از انواع سرطان خون به درمان‌های خاص خیلی خوب پاسخ می‌دهند. اما بعضی از درمان‌ها عوارض جانبی قابل توجهی دارند. سن، سلامت کلی فرد و نوع سرطان خون در تعیین اینکه چه درمانی مناسب است، تاثیر دارند. رایج‌ترین درمان‌هایی که برای سرطان‌خون صورت می‌گیرد همراه با عوارض شایع آنها شامل موارد زیر است:
شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان اولیه برای سرطان‌خون است که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد تا مانع از پیشرفت بیماری شود.
عوارض شیمی درمانی
عوارض شیمی درمانی موارد زیر را شامل می‌شود:
- خستگی
- احساس بیماری
- ریزش مو
- عفونت
- کم خونی
- کبودی و خونریزی
- درد دهان
- از دست دادن اشتها
- تغییر در پوست و ناخن
- اختلال در حافظه و مشکلات خواب
- اختلالات جنسی
- اسهال یا یبوست
- افسردگی و اضطراب
پرتو درمانی
برای درمان لوسمی، لنفوم یا میلوما ممکن است از پرتو درمانی استفاده شود. پرتو درمانی سلول‌های غیر طبیعی را مورد هدف قرار داده و به DNA آنها آسیب می‌رساند تا افزایش پیدا نکنند. پزشکان در بسیاری از موارد از پرتو درمانی در کنار دیگر درمان‌ها برای سرطان استفاده می‌کنند.
عوارض پرتو درمانی
عوارض پرتو درمانی به شرح زیر است:
- مشکلات پوستی
- خستگی
- ریزش مو
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- مشکل در بلع
- اسهال
- درد مفاصل و عضلات
- مشکلات جنسی و اختلال در قدرت باروری
- مشکلات روانی مثل افسردگی
ایمونوتراپی
این درمان از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. ایمونوتراپی به بدن کمک می‌کند تا سلول‌های ایمنی بیشتری بسازد یا به این سلول‌ها کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را پیدا کرده و از بین ببرند.
عوارض ایمونوتراپی
حدود 50% از افرادی که ایمونوتراپی انجام می‌دهد، عوارض جانبی تجربه می‌کنند. کمتر از 5% از این افراد عوارض جانبی جدی دارند. بثورات پوستی، خستگی، اسهال و کاهش سطح تیروئید از جمله عوارض ایمونوتراپی برای درمان سرطان خون است.
درمان هدفمند برای سرطان خون
این درمان، تغییرات ژنتیکی یا جهش‌هایی را مورد هدف قرار می‌دهد که سلول‌های سالم را به سلول‌های غیر طبیعی تبدیل می‌کنند.
عوارض جانبی درمان هدفمند
عوارض جانبی شایع شامل اسهال، افزایش آنزیم‌های کبدی و بثورات پوستی است. استفاده طولانی مدت از این درمان ممکن است خطر مشکلات قلبی و سکته را افزایش دهد.
کار تی سل تراپی
برای درمان لوسمی لنفوبلاستیک حاد سلول B، مولتیپل میلوما و چندین نوع لنفوم غیر هوچکین ممکن است پزشک درمان با کارتی سل تراپی را پیشنهاد دهد که در آن روی لنفوسیت‌های T-cell که نوعی گلبول سفید خود هستند، کار می‌شود.
عوارض جانبی کار تی سل تراپی
سندرم انتشار سیتوکین (CRS) و مشکلات عصبی از جمله شایع‌ترین عوارض جانبی کار تی سل تراپی هستند. درمان با سلول‌های T CAR می‌تواند بر سیستم عصبی تاثیر گذاشته علائمی مانند مشکلات تعادل، تشنج یا لرزش ایجاد نماید و انجام فعالیت‌های روزانه را مختل نماید.
پیوند اتولوگ مغز استخوان
در برخی موارد پزشکان قبل از انجام دوزهای بالای شیمی درمانی سلول‌های بنیادی مغز استخوان را جمع آوری و ذخیره می‌کنند. به این طریق ممکن است از عوارض جانبی شیمی‌درمانی جلوگیری شود.
عوارض پیوند اتولوگ مغز استخوان
حالت تهوع و استفراغ، اسهال، ریزش مو، عفونت، زخم در دهان، خونریزی، نازایی یا ناباروزی، کم خونی، خستگی، آب مروارید و نارسایی قلب، کبد و کلیه از عوارض پیوند مغز استخوان است.
پیوند آلوژنیک
گاهی مغز استخوان آسیب دیده لازم است با مغز استخوان سالم جایگزین شود. در این موارد از پیوند آلوژنیک استفاده می‌شود که موثر اما خطرناک است.
پیشگیری از سرطان خون
سرطان خون زمانی اتفاق می‌افتد که DNA سلول‌های خونی تغییر کرده یا جهش پیدا کند. هیچ‌کس نمی‌داند چرا این اتفاق می‌افتد؛ پس طبیعی است که به سهولت نتوان راه‌های پیشگیری از سرطان خون را عنوان کرد. اما به نظر می‌رسد عوامل زیر در بروز سرطان‌خون تاثیرگذارند:
- قرار گیری در معرض اشعه‌های مضر و تشعشعات شیمیایی
- کار کردن بیش از حد با مواد شمیایی
- کاهش ایمنی به دلیل عفونت
- سابقه ژنتیکی سرطان خون
- شرایط ارثی که خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند
برای جلوگیری از سرطان خون به موارد بالا توجه داشته باشید و اگر موردی در حیطه اختیارات شماست از آن بپرهیزید.
روش تشخیص سرطان خون
چندین نوع آزمایش یا تصویر برداری ممکن است لازم باشد تا سرطان‌خون به طور دقیق توسط پزشک تشخیص داده شود. آزمایش‌هایی که به طور معمول برای سرطان خون پیشنهاد می‌شوند، عبارتند از:
- شمارش کامل خون (CBC)
- آزمایش مواد شیمیایی و سایر مواد موجود در خون
- سی تی اسکن توموگرافی کامپیوتری
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا همان MRI
- پت اسکن
- بیوپسی مغز استخوان
- بررسی سلول‌های خون زیر میکروسکوپ
بدترین نوع سرطان خون
به نظر می‌رسد لوسمی پرومیلوسیتیک حاد را بتوان به عنوان بدترین نوع سرطان خون معرفی کرد زیرا آمارها نشان می‌دهد که این بیماری در مدت زمان کوتاه می‌تواند کشنده باشد. لوسمی پرومیلوسیتیک حاد خیلی زود پیشرفت می‌کند و در افراد بالای 30 سال بیشتر شایع است.
نتیجه گیری
در فرد مبتلا به سرطان‌خون، سلول‌های غیر طبیعی در خون بر دیگر سلول‌ها غلبه کرده و به طور کلی همه سیستم بدن را تحت تاثیر منفی خود قرار می‌دهد. با پیشرفت‌هایی که به ویژه در سال‌های اخیر در زمینه مبارزه با سرطان خون صورت گرفته است، طول عمر بیماران مبتلا به این بیماری افزایش پیدا کرده است. با این حال هیچ نوع درمان قطعی برای سرطان خون وجود ندارد. درمان‌های رایج فقط می‌توانند از بین رفتن بیمار را به تاخیر بیندازند.