طی چند دهه اخیر علاقه زیادی در قدرت‌های بزرگ جهان برای ساختن پایگاه نظامی در ماه دیده می‌شود و احتمال یک نبرد فضایی شدت گرفته است.

افزایش قدرت فناوری یک کشور، همواره طمع و زیاده‌خواهی را به‌دنبالش داشته است. قدرت نظامی نیز از این مورد استثنا نبوده است و هر ابرقدرتی که به فناوری جدیدی دست یافته است، آرزوی برقراری پایگاه نظامی خود را در کره ماه داشته است. این افزایش فناوری‌ها و اکتشافات، نگرانی‌هایی را در خصوص استعمار ماه به‌وجود آورده است.

دارپا (DARPA) یا «آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا» به‌طور متمرکز روی گسترش فناوری‌ها و اکتشافات بر کره ماه، فعالیت می‌کند. دارپا از سه شرکت فعال تشکیل شده است که با تمرکز بر گسترش تکنولوژی‌ها و استفاده بهینه از کره ماه، برنامه‌های مختلفی را آغاز کرده است. یکی از همین برنامه‌ها که ماه گذشته آغاز شد، «دستورالعمل‌های عملیاتی قمری برای ائتلاف زیرساخت» (LOGIC) نام دارد. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به برنامه «NOM4D» اشاره کرد که از سال 2021 شروع شده است. برنامه (LunA-10) نیز از برنامه‌های دارپا است که به‌منظور بررسی بیشتر ساختارهای ماه برای توسعه زیرساخت‌های بین‌المللی در آینده، شروع به فعالیت کرده است.

بنا بر اظهارات یکی از مدیران دارپا، برنامه‌های LunA-10 و NOM4D برنامه‌هایی هستند که به‌صورت جداگانه فعالیت می‌کنند، اما هدف آنها در واقع مکمل یکدیگر است. برنامه LunA-10، برنامه‌ای است که بیشتر روی سیستم اقتصادی ماه متمرکز شده و برنامه NOM4D نیز برای رفع محدودیت‌های موجود برای ساخت‌وساز در کره ماه فعالیت می‌کند.

با در نظر گرفتن این‌که آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته تحت نظارت وزارت دفاع آمریکا فعالیت می‌کند، این سوال در ذهن خواننده ایجاد می‌شود که واقعا چه هدفی از پروژه دارپا در نظر گرفته شده است و نگرانی‌هایی در خصوص اقدامات غیر انسانی این پروژه وجود دارد.

در ادامه به بررسی برخی از ویژگی‌های پروژه دارپا می‌پردازیم؟

تنظیم و عملکرد دقیق

«پیمان ماورای جو» (Outer Space Treaty) توافقنامه‌ای است که در سال 1967، سازمان ملل متحد آن را تدوین کرد. در این توافقنامه، سازمان ملل خواستار استفاده انحصارانه از ماه یا دیگر اجرام آسمانی برای اهداف صلح‌آمیز شده است. «توافق‌نامه آرتمیس» (Artemis Accords) که در مورد موضوع پیمان ماورای جو بحث دارد، از سوی آمریکا پیشنهاد شده و در آن استفاه مسالمت‌آمیز از ماه، هدف این توافقنامه گفته شده است.

«پیتر گرتسون» (Peter Garretson) که کارشناس ارشد مطالعات دفاعی برای «شورای سیاست خارجی آمریکا» است، باور دارد پروژه دارپا با هدف تسریع ایجاد یک روند اقتصادی موفق در کره ماه طراحی شده است. او همچنین یک مشاور راهبردی معروف در زمینه فضا و دفاع است. او در توضیحات خود در مورد دارپا می‌گوید این پروژه قرار نیست حتی به ماه برود یا نزدیک ماه شود؛ بلکه هدف این است که با بهبود اوضاع موجود، رفع چالش‌ها و مشکلات و ارتقای استانداردهای فعال در این زمینه، به صنعت و اقتصاد قمری کمکی کرده باشد.

وی همچنین در مورد رابطه خودش و ناسا اظهار کرد در حال همکاری نزدیک با ناسا است و در ارائه نتایج شفاف خود صادق خواهد بود.

تسریع صنعت خودپایدار

گترسون باور دارد یکی از تفاوت‌های اصلی ناسا و پروژه دارپا، در حوزه صنعت است. او می‌گوید تمرکز بیشتر ناسا روی علم و اکتشاف است و این که بتواند در حوزه صنعت نیز کمکی کرده باشد، قطعی نیست؛ اما پروژه دارپا با هدف تسریع صنعت خودپایدار پدید آمده و هدف پروژه‌های LunA-10 و NOM4D، تحقق یکی از راهبردهای ملی کاخ سفید است.

او همچنین در مورد برخی شایعات نیز توضیح می‌دهد که هیچ سازمانی حتی خود دارپا یا وزارت دفاع و نیروی فضایی آمریکا، طرح و برنامه‌ای ندارند که در طی این برنامه، وزارت دفاع آمریکا بتواند مستقیما روی پروژه‌های روی ماه نظارت کرده یا خودش فعالیت‌هایی در آن کند.

انحصار دامنه سیسلونار

دامنه سیسلونار در واقع به فضای بین زمین و ماه اطلاق می‌شود که در آن، ابر قدرت‌ها راه رسیدن به ماه را ابتدا در انحصار این فضا به نام خود می‌دانند. طبق گزارشی که امسال توسط «کمیسیون بازبینی اقتصادی و امنیتی آمریکا و چین» (USCC) منتشر شد، چین برای پیشبرد اهداف راهبردی خود به‌دنبال دسترسی به ماه است. در حقیقت چین برای رسیدن به چنین جایگاهی، ابتدا تمرکز خود را برای تسلط بر دامنه سیسلونار قرار داده است تا با بر تسلط بر این فضا، به تسلط ماه نیز برسد.

ارتش آمریکا نیز این منطقه را یکی از مناطق راهبردی می‌داند و به‌همین خاطر سعی می‌کند که بیشتر پایگاه‌های نظامی و ادوات فضایی خود را در نزدیکی این ناحیه مستقر کند تا بتواند حضور بلند‌مدت آنها را در نقاط مختلفی از فضا به‌وسیله همین ادوات، فراهم سازد.

«نقطه لاگرانژ ۲» (L2) در فضا به‌دلیل ویژگی‌های گرانشی خوب یکی از مکان‌هایی است که ماهواره‌ها و دیگر دارایی‌های فضایی می‌توانند در آن مستقر شوند. نگرانی‌هایی در خصوص این نقطه که در اطراف ماه قرار دارد، به‌وجود آمده است. طبق گفته تحلیل‌گران، چین با قرار دادن پایگاه‌های نظامی خود در این منطقه و حرکت دادن آنها به دور ماه، می‌تواند ماهواره‌های آمریکایی موجود در مدار زمین‌همگام را مورد حمله قرار دهد.

بی‌فایده بودن درگیری نظامی و ایجاد پایگاه نظامی در ماه

همه کارشناسان با موضوع درگیری نظامی موافق نیستند و با ارائه مستندات و تحلیل‌های خود، گفته‌های خود را اثبات می‌کنند. بلدین بوون (Bleddyn Bowen) دانشیار ستاره‌شناسی و جنگ فضایی در دانشکده تاریخ معتقد است، استفاده نظامی از ماه برای هیچ کشوری سودآور نیست.

او معتقد است که ماه به‌دلیل وسعت کمترش نسبت به زمین، خیلی زود شلوغ خواهد شد و پایگاه‌های نظامی موجود در ماه برای برقراری ارتباط با زمین نیاز به زیرساخت‌های بیشتری خواهند داشت. به‌خاطر همین، ماه از نظر نظامی استراتژی کافی را ندارد. وی همچنین بر این نکته باور دارد که همکاری پروژه دارپا با کشورهایی مثل چین و آمریکا می‌تواند آنها را وادار کند تا درگیری‌های نظامی در ماه داشته باشند. برای جلوگیری از این کار باید دارپا همکاری خود را با شرکت‌های خصوصی ادامه دهد و بر پیشروی اهداف توسعه‌مندانه فناوری معطوف کنند. دارپا باید از هر اقدام یا پروژه تحقیقاتی که می‌تواند منجر به جنگ فضایی شود، دوری کند.

بوون توجه نظامی آمریکا بر کره ماه را از لحاظ زمان و هزینه بی‌فایده می‌داند و پروژه‌ها و تحقیقات زیادی را برمی‌شمارد که آمریکا می‌تواند با رسیدن به نتیجه این تحقیقات، سودآوری بیشتری برای خود کسب کند.

یک علاقه غیر معمول

دنیل دودنی (Daniel Deudney) استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل «دانشگاه جانز هاپکینز» (JHU) باور دارد که تمایل به فضای سیسلونار و ماه، یک تمایل غیر عادی است که بیشتر برای برداشت آب از دهانه‌های سایه‌دار ماه به‌منظور استفاده در سوخت موشک، هدف‌گذاری شده است. در واقع آنها می‌خواهند در قطب جنوب ماه‌ پایگاه‌هایی برای استخراج آب از چاله‌های ماه داشته باشند.

دودنی معتقد است هزینه‌های بسیار زیاد این کار در قبال استخراج کمی آب، اصلا صرفه اقتصادی ندارد و ما خودمان در زمین، گرفتار مشکلات زیست‌محیطی هستیم. او می‌گوید من و دوستانم مخالف ساخت پایگاه‌های تحقیقاتی روی کره ماه نیستیم و اگر با بررسی و تحلیل کامل قبلی این پروژه شروع شود، می‌توان آینده روشن‌تری در این زمینه دید.

حاکمیت بر کره ماه

بنا بر باور پل شیمانسکی (Paul Szymanski)، پژوهشگر «مرکز راهبردهای فضایی آمریکا»، در 50 سال گذشته افراد بسیار نادری بودند که علاقه و تمایل خاصی به حاکمیت بر کره ماه داشتند؛ اما امروزه همه می‌خواهند ماه را داشته باشند.

او می‌گوید در سال 1970 حتی خود ناسا و نیروهای آمریکایی هم علاقه چندانی به داشتن پایگاه نظامی در ماه نداشتند؛ اما امروزه حتی اپراتورهای تلفن همراه نیز قصد داشتن پایگاه در ماه را دارند. هیچ عامل عمومی یافت نشده است که علت این همه تمایل به مالکیت ماه را توضیح دهد. بنا بر اظهارات شیمانسکی، چین زمانی که فضانوردش بخواهد روی ماه فرود بیاید، پیمان ماورای جو را لغو و بی‌ارزش خواهد دانست.