موتور TU5 تاکنون در نزدیک به ۳۰ خودروی مختلف از اروپا و چین گرفته تا ایران و یوگسلاوی استفاده شده است که در اینجا با همهٔ آن‌ها آشنا خواهیم شد.

اگر اندکی به خودرو علاقه داشته باشید، قطعاً تاکنون نام پیشرانهٔ TU5 را شنیده‌اید. این یکی از پرکاربردترین موتورها در خودروسازی کشورمان است و تاکنون در خودروهای متعددی مورداستفاده قرار گرفته است. هرچند این پیشرانه سال‌ها است از بازار اروپا حذف شده اما خودروسازان ایرانی قصد ندارند به این زودی‌ها دست از سر موتور TU5 بردارند زیرا علاوه بر ایران‌خودرو، این پیشرانه تازه به دست سایپا افتاده و قرار است در محصولات جدید خود از آن استفاده کند. به همین دلیل، قصد داریم در ادامه با تمام خودروهایی که در ایران و جهان از این موتور استفاده کردند آشنا شویم.

مشخصات و تاریخچهٔ موتور TU5

TU5 بزرگ‌ترین نسخه از خانوادهٔ موتورهای TU پژو-سیتروئن محسوب می‌شود. این خانواده که شامل موتورهایی از ۱ لیتری تا ۱.۶ لیتری می‌شود، در سال ۱۹۸۶ معرفی و جایگزین موتورهای قدیمی سری X پژو شد هرچند که قطعات مشترک زیادی با نسل قبلی داشت. موتورهای سری TU در طیف گسترده‌ای از محصولات پژو-سیتروئن مورداستفاده قرار گرفت و حتی در نسخهٔ دیزلی هم ساخته شد که TUD نام داشت. پیشرانه‌های جدید پرینس که به‌طور مشترک توسط پژو-سیتروئن و ب‌ام‌و توسعه پیدا کردند و در سال ۲۰۰۶ معرفی شدند، رفته‌رفته جای موتورهای سری TU را در محصولات شرکت فرانسوی گرفتند.

TU5 به‌عنوان بزرگ‌ترین عضو این خانواده، حجم دقیق ۱۵۸۷ سی‌سی دارد و در نسخه‌های ۸ و ۱۶ سوپاپ تولید می‌شد. بلوک این موتور چدنی و سرسیلندر آن آلومینیومی است. نسخهٔ ۸ سوپاپ این موتور بین ۹۰ تا ۹۸ اسب بخار قدرت داشت درحالی‌که نسخهٔ ۱۶ سوپاپ در اکثر مدل‌ها ۱۰۹ اسب بخار قدرت تولید می‌کرد اما یک نسخهٔ اسپرت با نام JP4S هم با ۱۲۵ اسب بخار قدرت از این موتور ساخته شد که فقط در سیتروئن C2 VTS مورداستفاده قرار گرفت.

موتور EC5

EC5 نسخهٔ ارتقاءیافته و جدیدتر از موتور TU5 محسوب می‌شود که به سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ مشترک پژو-سیتروئن و ب‌ام‌و مجهز است و با نسبت تراکم بالاتر، بین ۱۱۶ تا ۱۲۲ اسب بخار قدرت تولید می‌کند. هرچند پژو-سیتروئن سال‌ها است موتور TU5 را از محصولات اصلی خود کنار گذاشته اما EC5 همچنان برای سدان‌های اقتصادی این گروه یعنی پژو ۳۰۱ و سیتروئن C الیزه برای بازارهای نوظهور مثل آمریکای لاتین تولید می‌شود.

موتور TU5 در ایران

پیشرانهٔ TU5 در اوایل دههٔ ۸۰ شمسی با پژو ۲۰۶ به ایران آمد. ایران‌خودرو این هاچ‌بک فرانسوی را با دو پیشرانهٔ TU3 و TU5 مونتاژ کرد که موتور TU5 در تیپ‌های ۵ و ۶ ارائه می‌شد. طی سال‌های بعد، موتور TU5 به دلیل بازدهی بالاتر، تکنولوژی پیشرفته‌تر، مصرف سوخت مناسب‌تر و استهلاک پایین‌تر نسبت به موتور قدیمی XU7، توسط ایران‌خودرو غیر از ۲۰۶، در خودروهای دیگری هم استفاده شد. در پاییز سال ۱۳۹۹ نیز ایران‌خودرو تولید نسخهٔ ارتقاءیافتهٔ این موتور را با نام TU5 پلاس آغاز کرد که مثل EC5 به سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ مجهز شده و خروجی کمی بالاتری دارد.

موتور ME16 سایپا

سایپا در زمان برجام حق تولید پیشرانه EC5 را از سیتروئن گرفت و اقدامات اولیه جهت تولید آن را انجام داد اما با بازگشت تحریم‌ها و خروج سیتروئن از ایران، این پروژه متوقف ماند. بااین‌حال، سایپا از طریق مگا موتور اقدام به داخلی‌سازی این موتور کرده و نام ME16 را روی آن گذاشته است. موتور ME16 سایپا در ساختار بلوک سیلندر، اجزای سرسیلندر، رینگ‌ها و یاتاقان‌ها، پاشش سوخت و سیستم جرقه‌زنی با TU5P ایران‌خودرو تفاوت دارد. همچنین ازآنجایی‌که این پیشرانه به‌نوعی بر اساس نسخه اصلی موتور EC5 ساخته شده، گشتاور بیشتری نسبت به موتور TU5P پلاس تولید می‌کند. طبق اعلام سایپا، حداکثر گشتاور این موتور ۱۵۰ نیوتن متر است که اختلاف ۶ نیوتن متری را با TU5P نشان می‌دهد.

خودروهایی که از موتور TU5 استفاده کردند

پیشرانهٔ TU5 در مدل‌های متعدد پژو-سیتروئن مورداستفاده قرار گرفت و حتی زیر کاپوت برخی خودروهای چینی هم نصب شد. در ایران نیز همان‌طور که اشاره شد، این موتور را در خودروهای مختلفی دیده‌ایم. در ادامه با تمام خودروهایی که از موتور TU5 استفاده کردند آشنا خواهیم شد.

پژو ۱۰۶

۱۰۶ کوچک‌ترین هاچ‌بک پژو بود که از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۳ تولید می‌شد. این خودرو در مدل‌های معمولی از نسخهٔ هشت سوپاپ موتور TU5 استفاده می‌کرد درحالی‌که در مدل GTI به نسخهٔ ۱۶ سوپاپ J4 با ۱۲۰ اسب بخار قدرت مجهز شد.

پژو ۳۰۶

۳۰۶ در نسخه‌های سدان، استیشن، هاچ‌بک و کابریولت از نسخه‌های ۸ سوپاپ موتور TU5 با ۹۰ و ۹۸ اسب بخار قدرت استفاده می‌کرد.

پژو ۲۰۶

۲۰۶ حداقل برای ما ایرانی‌ها، مشهورترین خودرویی محسوب می‌شود که به پیشرانهٔ TU5 مجهز بود. این موتور در کشورمان در نسخهٔ صندوقدار ۲۰۶ هم مورداستفاده قرار گرفت.

پژو ۳۰۷

هرچند ۳۰۷ خودروی بزرگ‌تری نسبت به ۲۰۶ است و در سگمنت C قرار می‌گیرد اما پژو از نسخهٔ ۱۶ سوپاپ JP4 این موتور با ۱۰۹ اسب بخار قدرت در انواع مختلف ۳۰۷ استفاده می‌کرد.

پژو ۲۰۷

هرچند پژو برای ۲۰۷ بیشتر پیشرانه‌های جدید پرینس را در نظر گرفته بود اما موتور TU3 و نسخهٔ ۱۶ سوپاپ ۱۰۹ اسب بخاری TU5 همچنان در این خودرو ارائه می‌شد.

پژو ۲۰۶ پلاس

این خودرو فیس‌لیفتی روی ۲۰۶ بود که توسط شعبهٔ برزیلی پژو انجام شد و در اروپا با نام ۲۰۶ پلاس عرضه شد اما در ایران ۲۰۷ نام گرفت. این خودرو در کشورمان ابتدا فقط با موتور TU5 عرضه می‌شد اما چند وقتی است موتور TU3 هم برای آن ارائه شده است.

پژو ۱۰۰۷

۱۰۰۷ هاچ‌بک عجیبی با درهای کشویی بود که بر اساس ۲۰۶ ساخته و بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ تولید شد. این خودرو با موتورهای TU3 و نسخهٔ JP4 موتور TU5 عرضه می‌شد.

پژو ۴۰۸

۴۰۸ که اولین بار در سال ۲۰۱۰ معرفی شد، برخلاف نامش، جایگزین ۴۰۷ نبود بلکه نسخهٔ سدان ۳۰۸ محسوب می‌شد که بازارهای نوظهور مثل چین را هدف قرار داده بود. یکی از پیشرانه‌هایی که برای نسل اول ۴۰۸ ارائه شد، TU5 بود.

سیتروئن ساکسو

ساکسو هاچ‌بک کوچکی بر اساس پژو ۱۰۶ بود که بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۳ تولید می‌شد. این خودرو با نسخه‌های ۸ سوپاپ موتور TU5 عرضه می‌شد درحالی‌که در مدل اسپرت VTS به نسخهٔ ۱۶ سوپاپ J4 با ۱۲۰ اسب بخار قدرت مجهز بود.

سیتروئن زارا

زارا که در نسخه‌های لیفت‌بک و استیشن بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ تولید می‌شد، از نسخهٔ ۱۰۹ اسب بخاری JP4 موتور TU5 استفاده می‌کرد.

سیتروئن زارا پیکاسو

زارا پیکاسو MPV کوچکی بر اساس پلت‌فرم زارا بود. برای این خودرو علاوه بر نسخهٔ JP4، نسخه‌های ۸ سوپاپ موتور TU5 هم ارائه می‌شد.

سیتروئن C2

C2 علاوه بر استفاده از نسخهٔ ۱۰۹ اسب بخاری JP4 موتور TU5، تنها خودرویی بود که در مدل اسپرت VTS از نسخهٔ JP4S این موتور با ۱۲۵ اسب بخار قدرت استفاده کرد.

سیتروئن C2 چین

از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۳، نسخهٔ ری‌بج شدهٔ پژو ۲۰۶ با نام سیتروئن C2 در چین عرضه می‌شد. این خودرو با دو موتور TU3 و TU5 به فروش می‌رسید.

سیتروئن C3

نسل اول C3 از نسخهٔ JP4 موتور TU5 استفاده می‌کرد. جالب اینکه در نسل دوم همچنان موتورهای TU1 و TU3 برای C3 ارائه می‌شد اما TU5 با پیشرانه جدید EP6 از سری پرینس جایگزین شد.

سیتروئن C4

نسل اول C4 هم مثل برادر کوچک‌تر خود از نسخهٔ ۱۶ سوپاپ JP4 موتور TU5 استفاده می‌کرد. در سال ۲۰۰۹ نیز نسخه‌ای از این خودرو با نام C-Quatre برای بازار چین معرفی شد که نسخهٔ جدیدتر موتور TU5 یعنی EC5 را زیر کاپوت داشت.

سیتروئن برلینگو / پژو پارتنر

برلینگو و پارتنر مینی‌ون‌های یکسانی بودند که با دو برند پژو و سیتروئن عرضه می‌شدند. نسل‌های اول و دوم این خودرو با پیشرانهٔ TU5 عرضه می‌شد.

سیتروئن فوکانگ

فوکانگ خودروی کامپکتی بر پایهٔ سیتروئن ZX برای بازار چین بود که از سال ۱۹۹۲ توسط جوینت ونچر پژو-سیتروئن و دانگ‌فنگ تولید می‌شد. این اولین خودروی پژو سیتروئن برای بازار چین بود. فوکانگ با پیشرانه‌های TU3 و TU5 در چین عرضه می‌شد. نسخهٔ جدید این خودرو که در سال ۲۰۰۲ با نام سیتروئن الیزه معرفی شد و تا سال ۲۰۱۳ تولید می‌شد نیز همچنان از موتور TU5 استفاده می‌کرد که در چین با نام N6A 10XA3A شناخته می‌شد.

سیتروئن C الیزه / پژو ۳۰۱

این سدان‌های اقتصادی که در سال ۲۰۱۲ برای بازارهای درحال‌توسعه و همین‌طور اروپای شرقی معرفی شدند، از پیشرانهٔ EC5 استفاده می‌کردند و همچنان در حال تولید هستند.

سیتروئن C3 XR

C3 XR کراس‌اوور کوچکی بود که در سال ۲۰۱۴ بر اساس سیتروئن C الیزه برای بازار چین معرفی شد. این خودرو ابتدا با موتور EC5 به فروش می‌رسید اما بعداً به موتور جدید ۱.۲ لیتری توربو مجهز شد. C3 XR قرار است توسط سایپا با نام سیلک در ایران مونتاژ شود.

یوگو فلوریدا

فلوریدا هاچ‌بک کوچکی بود که توسط شرکت یوگوسلاویایی زاستاوا از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۸ تولید می‌شد. این خودرو از سال ۲۰۰۲ به نسخهٔ ۸ سوپاپ ۹۶ اسب بخاری موتور TU5 مجهز شد.

دانگ‌فنگ فنگشن S30 / H30

این خودرو که در سال ۲۰۰۹ معرفی شد، بر اساس سیتروئن فوکانگ بازار چین ساخته شده بود. این محصول دانگ‌فنگ در نسخه‌های سدان با نام S30 و هاچ‌بک با نام H30 ساخته می‌شد که نسخهٔ کراس آن در ایران هم عرضه شد. S30 و H30 با موتورهای ۱.۵ لیتری دانگ‌فنگ و ۱.۶ لیتری TU5 تولید می‌شدند.

دانگ‌فنگ فنگشن L60

دانگ‌فنگ در سال ۲۰۱۵ سدان فنگشن L60 را معرفی کرد که بر اساس نسل اول پژو ۴۰۸ ساخته شده بود. این خودرو با دو پیشرانهٔ مختلف عرضه می‌شد که یکی از آن‌ها EC5 بود.

رانا

رانا که بر اساس پژو ۲۰۶ صندوقدار ساخته شد و در سال ۱۳۹۱ به بازار آمد، برخلاف ۲۰۶، فقط با پیشرانهٔ TU5 تولید شد و در نسخهٔ جدید به موتور TU5P مجهز شده است.

پژو ۴۰۵

ایران‌خودرو در سال ۱۳۸۷ فیس‌لیفت ۴۰۵ را با نام SLX معرفی کرد. این خودرو ابتدا با همان موتور ۱.۸ لیتری XU7 عرضه می‌شد اما از سال ۱۳۹۰ موتور TU5 برای آن ارائه شد.

پژو پارس

پارس ابتدا با پیشرانهٔ XU7 پژو ۴۰۵ و نسخهٔ ۱۶ سوپاپ L4 آن معروف به موتور زانتیا تولید می‌شد اما در سال ۱۳۸۷، ایران‌خودرو موتور TU5 را هم برای این خودرو ارائه کرد و با نام پارس LX به بازار فرستاد.

سمند

هرچند سمند با موتورهای XU7 و EF7 عرضه می‌شد اما مدت کوتاهی بین سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹، ایران‌خودرو تعدادی سمند با موتور TU5 برای صادرات تولید کرد که از این مدل حدود ۴۰۰ دستگاه در بازار داخل به فروش رسید.

تارا

تارا بر اساس پژو ۳۰۱ ساخته شد و بنابراین طبیعی بود که ایران‌خودرو از موتور TU5 در آن استفاده کند. تارا اولین خودرویی بود که به نسخهٔ ارتقاءیافتهٔ این موتور یعنی TU5P مجهز شد.

شاهین

سایپا با راه‌اندازی خط تولید موتور ME16، قصد دارد از آن در محصولات مختلف خود استفاده کند که واجب‌ترین آن‌ها شاهین است زیرا می‌تواند نقطه‌ضعف اصلی آن یعنی موتور M15 توربوی قدیمی را برطرف کند.

پارس‌خودرو P90

این خودرو که نسخهٔ ایرانیزهٔ نسل اول رنو لوگان محسوب می‌شود، یکی دیگر از محصولات گروه سایپا است که با پیشرانهٔ ME16 تولید خواهد شد زیرا امکان تولید موتور اصلی K4M رنو در ایران وجود ندارد.