قیمت‌گذاری دستوری یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در صنعت خودرو ایران است. قیمت‌ها بر اساس آنالیز شورای رقابت و سازمان حمایت تعیین و طی سال‌های اخیر به خودروساز تحمیل شده است. انحصاری بودن بازار ایران و جلوگیری از شکل‌گیری رویه‌های ضدرقابتی دلیل اصلی این قیمت‌گذاری عنوان شده است. با این حال، بازار آزاد خودرو همواره راه خود را طی کرده و قیمت‌ها را به‌صورت دیگری تعیین می‌کند.
قیمت‌های بازار معمولا فاصله معناداری با نرخ کارخانه دارند. البته این اختلاف قیمت در مورد همه محصولات دیده نمی‌شود. بنابراین این بازار است که قیمت محصول را تعیین می‌کند. خودروسازان همواره بر تعیین قیمت توسط خود تاکید کرده و قیمت‌گذاری دستوری را عامل اصلی زیان انباشته نجومی و محدودیت منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق‌وتوسعه عنوان کرده‌اند. با این‌حال و به‌رغم آن‌که حذف قیمت‌گذاری دستوری در برنامه هفتم توسعه دیده شده، تاکنون با این موضوع موافقت نشده است. اما گروه خودروسازی سایپا از روز گذشته (جمعه پنجم مردادماه) برای تعیین قیمت محصول جدید خودرو یعنی شاهین‌پلاس که با موتور و گیربکس جدید عرضه خواهد شد، اقدام به برگزاری کلینیک تخصصی تعیین قیمت با حضور چهار گروه هدف (رسانه‌ها، مشتریان، نمایندگی‌ها و فعالان صنعت خودرو) کرده است.
این برنامه که با نظر مثبت وزیر صمت و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان انجام شده است، می‌تواند سرآغازی باشد بر قیمت‌گذاری خودرو بر اساس تحلیل بازار و مصرف‌کننده و به نوعی قیمت‌گذاری توسط خودروساز با نظارت سازمان حمایت.
در همین زمینه و در حاشیه برگزار این کلینیک با مهدی آقاطاهریان، معاون فروش و بازاریابی گروه خودروسازی سایپا به گفت‌وگو پرداختیم.
سازوکار کلینیک ارزیابی قیمت خودرو که با رویکرد و فرآیندی جدید آغاز شده و برای شروع، خودرو شاهین‌پلاس را در دستور کار خود قرار داده، چیست؟
کلینیک ارزیابی و قیمت گذاری خودرو با چهار جامعه هدف برگزار می‌شود و هدف از این ارزش‌گذاری محصول از نظر مشتریان، نمایندگی‌ها، کارشناسان و فعالان صنعت خودرو و رسانه‌های تخصصی این صنعت است.مستندات نظرسنجی‌های انجام‌شده در این کلینیک، در کنار آنالیز قیمت تمام‌شده به سازمان حمایت ارائه می‌شود، تا قیمت نهایی محصول برای فروش، هرچه اصولی‌تر و کارشناسی‌تر تعیین شود. برای اولین‌بار است که چنین کار نویی را انجام می‌دهیم. قرار است هر قیمتی که جمع‌بندی و خروجی نهایی این کلینیک است، با مستندات کامل برای سازمان حمایت و وزارت صمت ارسال کنیم. به محض دریافت قیمت نیز پیش‌فروش محصول را آغاز خواهیم کرد.
این‌طور نیست قیمتی از قبل موردنظر خودروساز باشد و تلاش شود خروجی نهایی این کلینیک نیز درنهایت همان قیمت باشد؟
آنالیز قیمت تمام‌شده محصول براساس هزینه‌های تولید آن مشخص و قابل ارائه است، اما مدیران ارشد گروه خودروسازی سایپا تا مستندات کلینیک مشخص نشود، هیچ قیمتی را تایید نمی‌کنند. بنابراین فعلا قیمتی مدنظر هیچ یک از مدیران ارشد سایپا نیست.
آیا اساسا سازمان حمایت غیر از آنالیز قیمت تمام‌شده، وقعی به مستندات این کلینیک می‌گذارد؟
در جلساتی که طی سه، چهار هفته گذشته با سازمان حمایت، معاونت صنایع حمل‌ونقل و دفتر صنایع خودرو وزارت صمت داشتیم، قرار شد به غیر از آنالیز قیمت تمام‌شده، نگاهی هم به مستندات کلینیک قیمت‌گذاری داشته باشند و قیمت استخراج‌شده از این کلینیک نیز در تعیین قیمت نهایی دخیل باشد. این یک کلینیک قیمت‌گذاری به معنای واقعی کلمه است که گروه‌های هدف در آن، پس از انجام آزمایش دینامیک و بررسی استاتیک محصول و همچنین مقایسه آن با محصولات رقیب که در محل کلینیک مستقر کرده‌ایم، نظرات خود را درخصوص کم‌وکیف محصول ابراز کرده و قیمت پیشنهادی آن را اعلام می‌کنند. مسئولان وزارت صمت نیز این قول را داده‌اند که اگر مستندات محکمی که توسط یک شرکت ثالث مورد وثوق طرفین تهیه شده است، ارائه شود، حتما آن را در نظر گرفته و در تصمیم‌گیری درخصوص تعیین قیمت نهایی محصول لحاظ می‌کنند.
از نظر خودروساز قیمت ایده‌ال چه شاخصه‌هایی دارد؟
آنچه هم‌اکنون بر بازار حاکم است، فضایی نیست که فکر کنیم هرچه قیمت بالاتری تعیین شود، برای خودروساز مناسب‌تر و مفیدتر است. شاید در آینده نزدیک اتفاقاتی مشابه سال‌های گذشته رخ دهد و خودروسازان برای جذب مشتری، ناچار به ایجاد شرایط فروش با تخصیص تسهیلات شوند. خودروساز خواهان فروش با قیمتی است که در سطح بازار و مبتنی بر مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. بازار از همه ما جلوتر است. فروش با قیمت صحیح، دست خودروساز را برای حفظ و ارتقای کیفیت محصول و افزایش تیراژ باز می‌کند و این خود تنظیم‌کننده قیمت در بازار و متضمن حفظ توامان حقوق مصرف‌کننده و تولیدکننده است.
به نظر شما سازمان حمایت، معاونت حمل‌ونقل و دفتر صنایع خودرو وزارت صمت به قولی که درخصوص مبنا قرار دادن قیمت تعیین‌شده در این کلینیک داده‌اند، پایبند خواهد بود؟
نگاه وزیر صمت در این زمینه را باتوجه به سابقه حضورم در حوزه فروش، مثبت می‌بینم و این موضوع، حتما به مصرف‌کننده و تولیدکننده کمک خواهد کرد. وزیر صمت نگاه مثبتی در این خصوص داشته است و امیدواریم این مساله باعث ایجاد رویه‌ای جدید شود.
وضعیت قیمت‌گذاری محصولاتی که از قبل در حال تولید بوده‌اند، به چه صورت درخواهد آمد؟
همان‌طور که مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا در مجمع عمومی شرکت اعلام کرد ما صورت‌های مالی حسابرسی‌شده سال ۱۴۰۲ مربوط به محصولات قبلی را به سازمان حمایت اعلام کرده‌ایم و این سازمان در حال بررسی آن‌هاست.
آیا از این پس، قیمت محصولات جدید توسط همین کلینیک‌ها تعیین خواهد شد؟
قرار شد این کلینیک‌ها در تعیین قیمت تاثیرگذار باشند. سیستم قبلی هم که با شورای رقابت قیمت‌ها تعیین می‌شد، به قوت خود باقی است، اما قرار است با این کلینیک‌ها، به‌نوعی بازار هم در تعیین قیمت دخیل شود. هرچه خودروساز برای تولید یک محصول زیان کمتری ببیند و تولید خوبی داشته باشد و قطعه‌سازان را پشتیبانی مالی کند، برای مصرف‌کننده هم بهتر خواهد بود و در آینده نزدیک همه مردم اثرات آن را در بازار خواهند دید. چراکه این رویه به تدریج تفاوت قیمت کارخانه و بازار را به حداقل خواهند رساند.
روند معرفی محصول تا عرضه آن در دو خودروسازی بزرگ کشور، فرآیندی طولانی است. دلیل این تطویل چیست؟
درخصوص ارتقا و توسعه محصول، زمانی می‌توانید به‌خوبی عمل کنید که شرکت دارای زیان انباشته و زیان‌های سالانه نباشد. اما با این‌حال، سعی ما بر این است در شرکت سایپا طی سال جدید، به غیر از محصول شاهین‌پلاس، کارس‌اوور آریا را هم از ابتدای دی‌ماه به تولید انبوه برسانیم.
آیا از بانک‌های اطلاعاتی ایجادشده در کلینیک‌های قیمت‌گذاری برای اصلاح، بهبود و ارتقای محصول هم استفاده خواهد شد؟
برخلاف محصولات مونتاژی که امتیازشان در اختیار شرکای خارجی خودروساز است و حتی در صورت برگزاری کلینیک برای آن‌ها، به هیچ عنوان اجازه هیچ تغییری به ما نمی‌دهند، وقتی خودرو داخلی باشد، این نظرات فقط در بخش قیمت اعمال نمی‌شود.
در پرسش‌نامه‌های ما سوالات دیگری درخصوص طراحی، مشخصات فنی و امکانات و تجهیزات خودرو پرسیده شده است که پاسخ آن‌ها مطمئنا به مرکز تحقیقات و معاونت مهندسی ما ارجاع می‌شود و نسخه آتی محصول با موارد قابل‌بهبودی که اعلام شده است، ارائه خواهد شد. البته تغییرات احتمالی شامل این نسخه نمی‌شود، چراکه اگر قرار باشد یک قالب را همین امروز تغییر دهیم، سه تا چهار ماه زمان می‌برد. اما مطمئنا در سال 1404، معاونت مهندسی با توجه به نظراتی که از این کلینیک دریافت می‌کند، تغییراتی را اعمال خواهد کرد.