از هفته گذشته که ایران خودرو، خبر پیش فروش محصولات خود را منتشر کرد تا امروز حواشی و اخبار ضد و نقیضی در رابطه با حساب وکالتی به گوش می‌رسد. اما این سری حاشیه به وجود آمده بیش از آنکه مربوط به ایران خودرو باشد، توجه‌ها را به سمت بانک‌ها و شبکه بانکی کشور جلب کرده است.
برای اولین بار شرط داشتن گواهینامه در این پیش فروش، حذف شده و بی شک انتشار همین خبر حجم بسیاری از مردم را برای بخت آزمایی در ثبت نام خودرو روانه بانک‌ها کرده تا با وکالتی کردن حساب، ثبت نام خود را انجام دهند.
در این پیش فروش اما اتفاق نادری از سوی بانک‌ها رخ داد و موج ارسال پیامک تبلیغاتی از سوی بانک‌ها به صاحبان سپرده‌های بانکی را رقم زده که در ذیل یک نمونه آن ذکر شده است:
مشتری گرامی فرصت را از دست ندهید!
تا ۲۹ مرداد ماه با وکالتی کردن حساب خود در بانک …، تنها با پرداخت ۱۰۰ میلیون تومان موجودی، خودروی مورد نظر خود را ثبت نام کنید. در این مرحله بانک … به شما، تا پایان زمان قرعه کشی، اعتبار ۱۳۰ میلیون تومانی بدون نیاز به ضامن و بدون کارمزد، ارائه می‌کند.
بر اساس پیگیری‌های ایسنا، قضیه از آنجا شروع شد که در اواخر هفته گذشته، چند بانک با هدف جذب سپرده از سوی متقاضیان ثبت نام خودرو، از اعطای اعتبار از سوی خود به متقاضیان پرده برداشتند. این اعتبار به شکلی بود که چند بانک به متقاضیان خودرو اعلام کردند در صورت آوردن سپرده خود به بانک مورد نظر می‌توانند از اعتبار از سوی بانک برخوردار شوند و نیاز نیست که تمام ۲۳۰ میلیون تومان که به عنوان پشتوانه برای خرید ثبت نام خودرو مورد نظر است را فراهم کنند. به عبارتی بانک در اقدامی غیر منتظره تصمیم به اعطای اعتبار و تسهیلات به متقاضیان کرد تا بتواند با این اقدام جریان سپرده‌ها را به سوی بانک خود جذب کند.
این اتفاق باعث شد که بانک‌های دیگر برای جلوگیری از خروج سپرده از بانک‌های خود، ملزم به اتخاذ تصمیمی مشابه شوند. یکی از بانک‌ها حتی تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار می‌دهد و متقاضی تنها با وازیر ۳۰ میلیون تومان می‌تواند اعتبار لازم برای وکالتی کردن حساب خود در این ثبت نام را به دست آورد.
ورود بازرسی کل بانک‌ها به ماجرای حساب‌های وکالتی
طبق شنیده‌ها، امروز نیز خبری مبنی بر ورود معاونت بازرسی کل امور بانک‌ها به موضوع اعطای اعتبار پیش ثبت نام خودرو منتشر شده که بر اساس آن معاونت مذکور طی نامه‌ای به کل شبکه بانکی کشور نسبت به عواقب این اقدام بانک‌ها هشدار داده و بر اولویت پرداخت تسهیلات تکلیفی تاکید شده است.
در بخش دیگری از این نامه آمده است: از شرایط شرکت در طرح اخیر ایران خودرو، وکالتی کردن حساب و مسدود نمودن مبلغ ۲۳۰ میلیون تومان نزد بانک‌های منتخب به منظور تشخیص متقاضیان واقعی است که در این راستا برخی از بانک‌ها به منظور تشویق متقاضیان و جذب منابع، اقدام به اعطای تسهیلات به منظور تأمین بخشی از مبلغ مذکور کرده‌اند.
بانک‌ها مکلف به پرداخت سود به حساب وکالتی نیستند
از سوی دیگر نیز برخی سوالات و شبهات مبنی بر چرایی عدم پرداخت سود به سپرده گذاران حساب وکالتی از سوی بانک‌های عامل مطرح شده است.
در این راستا علی نظافتیان – دبیر کمیسیون حقوقی کانون بانک‌ها – در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به موضوع حساب وکالتی و ضوابط حقوقی آن گفت: حساب وکالتی یک حساب جداگانه نیست. اگر شخصی در یک بانک حساب قرض الحسنه داشته باشد، بر مبنای آن حساب قرض الحسنه به بانک اختیار می‌دهد، که اگر در قرعه‌کشی خودرو برنده شد، اختیار دارد مبلغ حساب را به حساب شرکت خودرو ساز وازیر کند و این شامل دعاوی حقوقی نمی‌شود. بنابراین به حسب اینکه شما یک حساب وکالتی داشته باشدی از حساب شما برداشتی صورت نمی‌گیرد و این سپرده تا پایان مهلت مشخص شده در حساب شخص مسدود است.
وی افزود: بانک‌ها طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا، اجازه داشته که تجهیز منابع کنند، حال این تجهیز منابع را یا از طریق قرض الحسنه از مشتریان دریافت میکنند که هیچ سودی به آن تعلق نمی‌گیرد و یا به عنوان سرمایه‌گذاری مدت دار منابع دریافت میکنند که بر مبنای مصوبه شورای پول و اعتبار، سود به آن تعلق می‌گیرد. با این حال، از لحاظ قانونی و حقوقی هیچ شرطی مبنی بر اینکه بانک‌ها مکلف هستند سودی اضافه به حساب وکالتی پرداخت کنند، وجود ندارد؛ چراکه پول در حساب شما مسدود شده و به حساب شخص دیگری واریز نشده است.
با طرح پیش فروش خودرو منابع جدیدی به شبکه بانکی وارد نشده است
همچنین سید بهاءالدین حسینی هاشمی – مدیرعامل اسبق بانک صادرات – با اشاره شبهات مطرح شده در رابطه با ورود حجم نقدینگی به شبکه بانکی کشور هم زمان با طرح پیش فروش خودرو به ایسنا، گفت: تمامی منابع مربوط به سپرده‌های وکالتی در شبکه بانکی است و از خارج از شبکه بانکی وارد نشده است. حتی کسانی که برای قرعه کشی ثبت نام خودرو اقدام به فروش طلا و یا دلار کرده‌اند، طلای خود را به کسی می‌فروشند که سرمایه آن شخص در بانک است و تنها از حساب شخص خریدار به فروشنده منتقل شده است. بنابراین در محل نگه‌داری جریان نقدینگی پول، تغییر و جابجایی صورت نگرفته است.
اعطای اعتبار برای جلوگیری از جابجایی سپرده‌های بانکی به بانک‌های دیگر
وی خاطر نشان کرد: از طرف دیگر زمانی که مردم برای قرعه کشی در ثبت نام خودرو اقدام میکنند، بانک‌ها برای اینکه مردم سپرده‌های خود را از بانک مورد نظر به بانک دیگری منتقل نکنند و با این هدف که به سپرده‌های خود دست نزنند، شروع به اعطای امتیاز به صاحبان سپرده می‌کند. بنابراین اعطای اعتبار از طرف بانک‌ها به مردم و سپرده‌گذاران را می‌توان یک سیاست برای جلوگیری از خروج سرمایه از یک بانک به بانک دیگر عنوان کرد.
این کارشناس بانکی افزود: باید توجه داشت که اگر بانک‌ها، امتیاز یا اعتباری ارائه می‌دهند، در جهت سودآوری است و در واقعیت نیز ماهیت و کاکرد بانک‌ها نیز همین است که بتوانند از فرصت‌ها استفاده کنند و اقداماتی در جهت سودآوری خود انجام دهند. اما نباید این برداشت را متصور شویم که این سودآوری بانک‌ها لزوما به ضرر مردم تمام می‌شود. به عبارت دیگر در طراحی محصولات بانکی در همه کشورهای جهان امتیازها و اعتبارات بانکی به شکلی اعطا می‌شود که به ضرر شبکه بانک تمام نباشد.
سود بانک‌ها در کجاست؟
هاشمی افزود: همین که جریان سپرده از یک بانک خارج نشود و بانک امتیازی اعطا کند که سپرده‌گذار سپرده حساب خود را به بانک دیگری منتقل نکند را می‌توان سود بانک از این اتفاق عنوان کرد. یعنی شرایط رقابتی میان بانک‌ها باعث شده که سیاستی در جهت تثبیت و افزایش سپرده‌ها اتخاذ شود که از خروج جریان نقدینگی از آن بانک جلوگیری شود.
تب رقابت میان بانک‌ها
وی اظهار کرد: در طرف دیگر، بانک‌ها در شرایط رقابتی میان شبکه بانکی در رابطه با حساب وکالتی برای ثبت نام خودرو، تصمیم به ارائه تسهیلات جذاب‌تر نسبت به بانک‌های دیگر میکنند و این شرایط رقابتی میان بانک‌ها باعث می‌شود که برخی از بانک‌ها در این شرایط و برای جذب سرمایه اقدام به ارائه اعتبار قرض الحسنه به سپرده گذاران کنند. حال نکته‌ای که در این میان مغفول مانده این است که بانک‌ها از جریان پول روزانه و حتی ساعتی بهره می‌برند که شاید این موضوع برای مردم عادی اهمیت نداشت باشد.
حساب وکالتی یک قرارداد دو طرفه است
این کارشناس بانکی خاطرنشان کرد: توافق‌های بانکی زیادی وجود دارد که میان مشتری و بانک متعقد می‌شود که به صورت قرض الحسنه است و سودی به آن تعلق نمی‌گیرد، اما مانند آنچه که جریان اعطای اعتبار به ثبت نام کنندگان خودرو شاهد هستیم، بانک در قبال سپرده‌ای که مشتری در بانک نگاه داشته، امتیازی مانند اعتبار از طرف بانک برای ثبت نام در قرعه کشی خودرو را به مشتری می‌دهد که این قراردادها منع قانونی ندارد. با این حال، اما اگر برای جذب تسهیلات وام قرض الحسنه اضافه ارائه شود، با دستورالعمل بانک مرکزی مغایرت دارد و در اینجا بازرسی بانک مرکزی می‌تواند ورود کند.
هاشمی در رابطه با حواشی مطرح شده در موضوع محل منابع اعطای اعتبار از سوی بانک‌ها به متقاضیان حساب وکالتی گفت: بانک‌ها منابع مشاع زیادی در اختیار دارند. بانک‌ها از اعتبارات اسنادی، سود ناشی از عملکرد و همچنین سرمایه حاصل از منابع خود برخوردار هستند. بنابراین بانک از منابع مالی بالایی برخوردار است و اینکه گفته شود این اعتبارات از منابع دیگر مانند سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود، نمیتواند گفته دقیقی باشد.
اعتبار حساب وکالتی وام بانکی نیست
در این میان، رقابت میان بانک‌ها برای جذب سپرده و یا جلوگیری از خروج سپرده‌های بانکی به دیگر بانک‌ها، باعث شده اخبار نادرستی مبنی بر اینکه این اعتبار یک وام قرض الحسنه است، مخابره شود.
براساس پیگیری‌های ایسنا، از برخی بانک‌ها، این اعتبار تنها تا زمان اعلام نتایج قرعه کشی خودرو به متقاضیان تعلق می‌گیرد و این تلقی که متقاضیان می‌توانند پس از پایان قرعه کشی ایران خودرو، هم مبلغ سپرده خود و هم اعتبار اعطا شده از سوی بانک را برداشت کنند یک تصور نادرست است، براین اساس صاحبان حساب وکالتی، پس از پایان قرعه کشی می‌توانند سپرده خود را برداشت کنند و در طرف دیگر بانک نیز اعتبار اعطا شده از سوی خود را از حساب وکالتی فرد برداشت می‌کند و تنها مقداری کارمزد از شخص دریافت می‌شود که بر اساس شنیده‌ها و بر مبنای میزان اعتبار دریافت شده بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان متغیر است. بنابراین، اعتبار اعطا شده از سوی بانک‌ها صرفا در جهت، جلوگیری از خروج سرمایه سپرده‌گذاران از آن بانک‌ها بوده است.
source