در این مقاله آموزشی به بررسی عملکرد تسمه پروانه یا سرپانتین و تسمه تایم می‌پردازیم و تفاوت‌های آن‌ها با یکدیگر را ذکر می‌کنیم.


موتور درون‌سوز خودروی شما نیازمند قطعات زیادی برای کارکرد صحیح است. از پیچ و مهره‌های کوچک گرفته تا میل‌لنگ و بلوک، موتورهای مدرن دارای قطعات بسیار زیادی هستند و هریک از این قطعات نقشی کلیدی در ارسال نیروی تولیدی به کف جاده دارند. از جمله مشهورترین قطعات موتور خودرو می‌توان به تسمه‌ها اشاره کرد که در اشکال و ابعاد مختلفی تولید می‌شوند. احتمالاً نام تسمه پروانه یا سرپانتین و همچنین تسمه تایم را شنیده‌اید؛ اما این دو تسمه چه وظیفه‌ای دارند و تفاوتی بین آن‌ها وجود دارد؟

باید گفت تسمه سرپانتین و تسمه تایم مشابه هم نیستند و اگرچه هر دو جزو قطعات کلیدی و مهم موتور خودرو محسوب می‌شوند اما وظیفه هریک از آن‌ها کاملاً متفاوت است. در اکثر خودروها، تسمه تایم در بخش کناری موتور قرار داشته و معمولاً زیر حفاظی به نام کاور تسمه تایم قرار می‌گیرد. کار این تسمه ارتباط میل‌لنگ و میل بادامک با یکدیگر است تا چرخش آن‌ها را هماهنگ سازد و سوپاپ‌ها در زمان درست باز و بسته شوند. تسمه سرپانتین یا تسمه پروانه معمولاً در بخش جلوی موتور قرار دارد و کاوری روی آن قرار نمی‌گیرد. این تسمه شبیه ماری است که دور چندین پولی پیچیده شده و در برخی خودروها کاملاً شناخته شده است.

تسمه سرپانتین چیست؟

تسمه سرپانتین یا تسمه پروانه نیروی موردنیاز برای کارکرد قطعاتی همچون دینام، کمپرسور کولر و پمپ فرمان هیدرولیک را تأمین می‌کند. تسمه سرپانتین با لاستیک بسیار مستحکم ساخته می‌شود و دور پولی‌های مختلف پیچیده می‌شود تا باعث چرخش آن‌ها شده و نیروی موتور را به سیستم‌های یاد شده برساند. این تسمه به لطف ارتباط با میل‌لنگ می‌تواند قطعاتی همچون دینام و کمپرسور کولر را به راه اندازد.

موتور درون‌سوز خودرو قدرت خود را از انفجارهای کوچکی که درون سیلندر رخ می‌دهد به دست می‌آورد. این انفجارها باعث حرکت بالا و پایین پیستون درون سیلندر شده و در ادامه باعث چرخش میل‌لنگ می‌شوند. درحالی‌که یک سمت میل‌لنگ به گیربکس متصل است، سمت دیگر به پولی خروجی بخش جلویی یا جانبی موتور ارتباط دارد. با چرخش میل‌لنگ پولی آن نیز می‌چرخد. تسمه سرپانتین دور این پولی بسته شده و انرژی آن را به پولی‌های دیگر منتقل می‌کند تا در نهایت قطعاتی همچون کمپرسور و پمپ فرمان هیدرولیک کار کنند. تسمه پروانه یا سرپانتین بسیار محکم و بادوام است اما طول عمر مشخصی دارد و باید آن را در موعد مقرر تعویض کرد. زمان تعویض این تسمه به نوع خودرو و کارکرد آن بستگی دارد هرچند اکثر خودروسازان توصیه می‌کنند تسمه سرپانتین را در هر ۱۰۰ تا ۱۶۰ هزار کیلومتر تعویض نمایید. همچنین باید دانست تسمه یاد شده شاید قبل از رسیدن به کارکرد یاد شده هم مستهلک شود و به همین خاطر باید همواره آن را از نظر صحت عملکرد بررسی کنید.

تسمه تایم چیست؟

تسمه تایم جزو کلیدی‌ترین بخش‌های موتور خودروست که باعث هماهنگی بخش‌های مختلف با یکدیگر می‌شود. در بالا به وقوع انفجارهای کوچک داخل سیلندر اشاره کردیم که باعث بالا و پایین رفتن پیستون می‌شود و در ادامه میل‌لنگ چرخیده و قدرت به قطعات دیگر از جمله تسمه سرپانتین منتقل می‌شود. میل‌لنگ همچنین به تسمه تایم متصل است تا حرکت میل بادامک‌ها را با پیستون‌ها تنظیم کند. حرکت میل بادامک و پیستون باید کاملاً هماهنگ باشد زیرا میل بادامک یا میل‌سوپاپ فرایند باز و بسته شدن سوپاپ‌ها را کنترل می‌کند. اگر سوپاپ‌ها به موقع باز و بسته نشوند میزان مناسبی از سوخت و هوا وارد محفظه احتراق نخواهد شد و بنابراین انفجارهای بسیار بزرگ‌تر یا بسیار کوچک‌تر رخ خواهد داد. همچنین احتمال دارد این انفجارها در زمان نامناسبی رخ دهند که نتیجه همه آن‌ها آسیب دیدن خودرو خواهد بود.

شاید درک همه این عملکردها پیچیده باشد اما اساساً تسمه تایم شبیه چسبی است که کل فرایند احتراق را کنار یکدیگر قرار می‌دهد. این عملکرد به لطف کشش دقیق تسمه تایم صورت می‌پذیرد. این تسمه باید کشش مناسبی داشته باشد تا بتواند هماهنگی قطعات مختلف با یکدیگر را تضمین کند. به همین خاطر مالکان باید اهمیت زیادی به تسمه تایم بدهند. با اینکه برخی خودروهای مدرن دارای زنجیر تایم هستند اما در اکثر خودروهایی که در کشورمان عرضه می‌شود تسمه تایم بکار می‌رود. این تسمه با گذشت زمان فرسوده می‌شود و اگر می‌خواهید از هزینه‌های تعمیرات سنگین دوری کنید باید تسمه تایم را در زمان مقرر تعویض نمایید. اکثر خودروسازان توصیه دارند این تسمه را بین ۵۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر تعویض نمایید. برخی مالکان می‌پرسند آیا امکان تعویض تسمه سرپانتین و تسمه تایم در خانه وجود دارد؟ تعویض تسمه سرپانتین هزینه نسبتاً کمتری دارد و اگر از مکانیکی سررشته داشته باشید می‌توانید آن را در خانه تعویض نمایید. برای این کار نیازمند ابزارهای ساده خواهید بود؛ اما تعویض تسمه تایم هزینه بیشتری در بر دارد و برای تعویض آن باید به مکانیک باتجربه مراجعه کنید چراکه بخش‌های زیادی از موتور خودرو باز می‌شود.

همچنین بخوانید: زمان تعویض لوازم مصرفی خودرو