ابتدای هفته جاری مصرف بنزین رکورد جدیدی را به ثبت رساند و از مرز ۱۴۰ میلیون لیتر در روز عبور کرد؛ روند مصرفی که زنگ خطر ناترازی این سوخت استراتژیک رابه صدا درآورده وباید برای کاهش آن فکری اساسی کرد.

کارشناسان مهمترین دلایل ناترازی بنزین را در دو مورد جست و جو می‌کنند؛ یکی فرسودگی خودرو‌ها به خصوص در ناوگان حمل و نقل عمومی و دیگری استاندارد نبودن مصرف سوخت خودرو‌های داخلی؛ خودرو‌هایی که ۲ و نیم برابر استاندارد جهانی مصرف دارند.

این در حالی است که محاسبات نشان می‌دهد اگر خودرو‌های داخلی مطابق با استاندارد روز تولید می‌شدند، مصرف بنزین به طور میانگین به ۵۰ تا ۶۰ میلیون لیتر کاهش می‌یافت که در این صورت با صادرات مابقی بنزین تولیدی، بیش از ۱۵ میلیارد دلار درآمد برای کشور به همراه داشت.

در این بین دولت‌ها طی سال‌های اخیر راهکار‌های متعددی نظیر ساخت پالایشگاه، اعمال محدودیت در شمارکارت سوخت جایگاه ها، کاهش سهمیه آزاد کارت‌های سوخت و حتی افزایش سهم سی ان جی در سبد سوخت را به کار گرفتند، اما به نظر می‌رسد این عوامل به تنهایی کافی نبوده و به اندازه‌ای که باید و شاید نتوانسته در متوازن سازی مصرف سوخت، نقشی ایفا کند.

شاید برای همین است که کارشناسان اکنون به این نتیجه رسیده اند که موثرترین راه برای کاهش ناترازی بنزین، استاندارد کردن خودرو‌های داخلی است.

محمدصادق مهرجو، کارشناس اقتصاد انرژی با انتقاد از استاندارد نبودن مصرف سوخت خودرو‌های داخلی ونقش ویژه آن در ناترازی بنزین می‌گوید: در بازار داخلی خودرو، انحصار چندجانبه وجود دارد؛ به گونه‌ای که خودروسازان مردم را در مقابل چند انتخاب محدود و گران قرار داده و انتظار دارند که مردم رفتار اصلاح گرانه داشته باشند.

به گفته او، باید طی یک فرآیند مشخص بازار خودرو در معرض رقابت با رقبای جهانی قرار بگیرد تا خودروسازان مجبور شوندکیفیت محصولات خود را بهبود بخشند واز این رهگذر مصرف سوخت کشور –چه بنزین وچه گازوئیل- کاهش باید.

مهرجو ادامه می‌دهد: به علاوه، باید خودرو‌های برقی با تسهیلات کافی و ارزان‌قیمت و البته بدون تعرفه واردات و مالیات مرسوم خودرو‌های بنزینی در اختیار مردم قرار گیرد تا از مصرف سوخت بخش خودرو کاسته شود.

وی خاطرنشان می‌کند: باید به جای واردات خودرو‌های بنزینی، خودرو‌های برقی را مونتاژ و به مصرف کننده ارائه دهیم.

این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه باید زیرساخت‌های لازم برای تولید خودرو‌های برقی درکشور فراهم شود، اضافه می‌کند: باید برای مدتی خودرو‌های برقی را مونتاژ کنیم و پس از مدتی قطعه ساز آن‌ها شده و پس از آن سعی در کپی کاری کل محصول و در نهایت صاحب تکنولوژی آن شویم؛ اقدامی که سایر کشور‌ها به خوبی به آن عمل کرده‌اند.

حسن مرادی، دیگر کارشناس انرژی هم با اشاره به اینکه استاندارد مصرف سوخت خودرو‌های تولید کشور در ۱۰۰ کیلومتر حدود ۱۲ لیتر است واین رقم بسیار بالاست، می‌گوید: عدم توسعه حمل و نقل عمومی را می‌توان یکی از دلایل اصلی استفاده بی رویه از همان خودرو‌هایی دانست که مصرف سوخت بالایی دارند. یعنی درکنار تولید خودرو پرمصرف، گزینه جایگزین یعنی حمل ونقل عمومی ارزان وگسترده هم نداریم. حال آن که در بسیاری از کشور‌ها علاوه بر تولید خودرو کم‌مصرف، فرهنگ استفاده از خودرو به گونه‌ای است که تنها برای پیک نیک و استفاده برون شهری است و مردم برای رفت و آمد به محل کار از ناوگان حمل ونقل عمومی استفاده می‌کنند.

همچنین عبدالکریم حسین‌زاده، کارشناس صنعتی با بیان اینکه خودرو‌های داخلی مصرف سوخت بسیار بالایی دارند و سبب تشدید ناترازی بنزین شده‌اند، تصریح می‌کند: فناوری قدیمی خودروساز‌ها و همچنین عدم تنوع بخشی به سبد سوخت سبب شده که هم منابع هدر برود و هم محیط زیست آلوده شود.

وی اظهار می‌کند: خودرو‌های داخلی مصرف بنزین بالایی دارند و از فنّاوری‌های روز دنیا مثل هیبریدی استفاده نمی‌کنند. متأسفانه، تولیدکنندگان خودرو‌های داخلی باتکیه بر فناوری‌های قدیمی، تولید را ادامه می‌دهند و کیفیت خودرو‌ها را افزایش نمی‌دهند.

حسین زاده می‌افزاید: این عدم پیشرفت در حالی است که نیاز به خودرو‌های با مصرف سوخت کمتر و آلودگی کمتر، هر روز بیشتر احساس می‌شود. از سوی دیگر، خودروسازی داخلی حتی به تعهدات خود برای تولید خودرو‌های سی‌ان‌جی نیز عمل نکرده و تنها به تولید خودرو‌های بنزینی پرداخته است.

این کارشناس صنعتی خاطرنشان می‌سازد: بازار خودرو در ایران در انحصار چند خودروساز محدود قرار دارد و خودروسازان انگیزه‌ای برای تولید خودرو‌های کم‌مصرف و بهینه ندارند؛ هرچه تولید می‌کنند، مردم به دلیل نبود گزینه‌های بهتر و حق انتخاب محدود، برای خرید این خودرو‌ها صف می‌کشند. این وضعیت باعث شده که نه‌تن‌ها کیفیت خودرو‌ها بهبود نیابد، بلکه مصرف سوخت بالا و آلایندگی زیاد نیز همچنان به‌عنوان مشکلات اصلی باقی بمانند.

حسین‌زاده می‌گوید: حتی در موضوع واردات خودرو نیز به‌خوبی عمل نکردیم؛ به‌جای اینکه خودرو‌های هیبریدی و پایه گازسوز که مصرف سوخت کمتر و آلودگی کمتری دارند، وارد کنیم، به واردات خودرو‌های بنزینی پرمصرف روی آوردیم. این نوع واردات نه‌تن‌ها به کاهش وابستگی به بنزین کمک نکرده، بلکه ناترازی بنزین را نیز افزایش داده است. خودرو‌های بنزینی وارداتی با مصرف سوخت بالا، فشار بیشتری بر منابع محدود بنزین کشور وارد کرده و هزینه‌های واردات بنزین را افزایش داده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: در صورتی که می‌توانستیم با واردات خودرو‌های هیبریدی و پایه گازسوز، مصرف سوخت را کاهش دهیم و وابستگی به بنزین را کمتر کنیم. این خودرو‌ها با فناوری پیشرفته‌تر و مصرف سوخت بهینه‌تر، می‌توانستند به کاهش ناترازی بنزین و هزینه‌های واردات آن کمک کنند؛ علاوه بر این، واردات خودرو‌های کم‌مصرف و دوستدار محیط‌زیست، می‌توانست به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک شایانی کند.

کارشناس صنعتی با تأکید بر جامع‌نگری در موضوع ناترازی بنزین تصریح می‌کند: ما به تغییر رویکرد در سیاست‌های خودرویی کشور نیاز داریم؛ باید از خودرو‌های داخلی با مصرف سوخت بالا و فناوری قدیمی فاصله بگیریم و به سمت تولید و واردات خودرو‌های کم‌مصرف و هیبریدی حرکت کنیم. این تغییر نه‌تن‌ها به نفع اقتصاد کشور است، بلکه به نفع سلامت و کیفیت زندگی مردم نیز خواهد بود.

حسین‌زاده می‌افزاید: به دلیل مصرف بیش از حد بنزین در کشور، علاوه بر اینکه امکان صادرات بنزین را از دست داده‌ایم، باید سالانه سه تا پنج میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کنیم، در حالی که می‌توانست در زیرساخت‌ها و توسعه کشور سرمایه‌گذاری شود.

وی بیان می‌کند: به علاوه، به‌جای اینکه از خودرو‌های درجه چندم چینی استفاده کنیم، می‌توانستیم خودرو‌های ژاپنی و آلمانی را وارد و حتی مونتاژ کنیم. خودروسازی‌های ژاپنی به دلیل کیفیت بالا، ایمنی و مصرف بهینه سوخت در سطح جهان شناخته شده‌اند. حتی می‌توانستیم از فنّاوری پایه گازسوز فولکس‌واگن و سایر خودروسازی‌های آلمانی بهره‌برداری کنیم. واردات و مونتاژ چنین خودرو‌هایی می‌توانست به تنوع‌بخشی به سبد سوخت خودرو‌های کشور کمک کند و وابستگی به بنزین را کاهش دهد.

حسین‌زاده ادامه می‌دهد: این خودرو‌های پیشرفته با مصرف کم سوخت و آلایندگی پایین، می‌توانستند به بهبود کیفیت هوای شهر‌ها و کاهش هزینه‌های سوخت کمک کنند. درحالی‌که خودرو‌های چینی مصرف سوخت بالایی دارند و کیفیت ساخت پایینی دارند، استفاده از خودرو‌های ژاپنی و آلمانی می‌توانست به افزایش رقابت‌پذیری صنعت خودروی کشور کمک کرده و استاندارد‌های تولید داخلی را ارتقا دهد؛ این رویکرد می‌توانست به نفع اقتصاد کشور و سلامت محیط‌زیست باشد.