ریپ زدن ماشین یا دل زدن ماشین که به کارکرد نادرست موتور به همراه لرزش آن گفته می‌شود، یکی از مشکلاتی است که بسیاری از افراد با آن برخورد داشته‌اند. این عیب می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که عمده آن‌ها ناشی از اختلال در امر سوخت‌رسانی، هواکشیدن موتور یا جرقه‌زنی است. ریپ زدن خودرو باعث کاهش شدید توان تولیدی توسط موتور ماشین می‌شود و منجر به افزایش مصرف سوخت و افزایش چشمگیر آلاینده‌های پیشرانه خواهد شد.

ریپ زدن ماشین چیست؟

سیلندرهای موتور خودرو با یک ریتم منظم و مشخص کار می‌کنند که باعث ایجاد یک آهنگ دائمی و منظم می‌شود. اگر یکی از سیلندرها در حین کار نتواند به خوبی احتراق داشته باشد، ریتم منظم خروجی از اگزوز دچار وقفه یا ناکوکی می‌شود. در این حالت اگر به موتور خودرو نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که ریتم کارکردن آن نیز منظم نیست و کمی لرزش دارد. اگر گاز بدهیم، دور گرفتن پیشرانه مثل سابق نیست و کمی تاخیر خواهد دارد. به این وضعیت دل زدن موتور یا ریپ زدن ماشین گفته می‌شود که ناشی از کارکرد نادرست یک یا چند سیلندر از موتور خودرو است که این وضعیت می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد.

ریپ زدن ماشین باعث کاهش چشمگیر قدرت تولیدی موتور شود و در کنار افزایش مصرف سوخت، افزایش چشمگیر آلاینده‌ها و کاهش شتاب خودرو را نیز در پی خواهد داشت. به همین خاطر در زمان ریپ زدن ماشین، شاهد خروج دود از اگزوز نیز هستیم که ناشی از احتراق ناقص موتور خودرو است و همین عامل یکی از نشانه‌های ریپ زدن و دل زدن موتور است. معمولا با افزایش متوسط کارکرد خودرو، شاهد بیشترشدن ریپ زدن موتور خودرو خواهیم بود که ناشی از فرسودگی قطعات کارکرده است.

دلایل ریپ زدن ماشین

ریپ زدن ماشین علت و دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد. هرچند که بیشترین علت این وضعیت در سوخت‌رسانی ضعیف یا ایراد در سیستم جرقه‌زنی است.

نشتی در منیفولد اگزوز

شاید تصور کنیم که دود خروجی از موتور اگر کاملا آزادانه از اگزوز خارج شود، اثر مثبتی روی کارکرد موتور خواهد داشت. در صورتی که نشتی از بغل اگزوز باعث کارکرد نامرتب پیشرانه می‌شود و می‌تواند آن را دچار ریپ زدن کند.

خرابی مبدل کاتالیزوری

گرفتگی کاتالیزور هم باعث گرم‌کردن پیشرانه می‌شود و هم قدرت آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین ریپ زدن ماشین و دل زدن موتور خودرو نیز می‌تواند ناشی از گرفتگی کاتالیزور باشد.

خرابی سنسور اکسیژن

سنسور اکسیژن در خودروهای انژکتوری، اطلاعاتی مبنی بر میزان وجود اکسیژن در خروجی اگزوز را به کامپیوتر خودرو می‌دهد تا ECU بر اساس این اطلاعات، سوخت‌وساز بهینه را برای موتور تنظیم کند. خرابی سنسور اکسیژن که ایرادی شایع است باعث روشن شدن چراغ چک می‌شود و می‌تواند موتور ماشین را نیز به ریپ زدن بیندازد.

ضعف در پمپ بنزین

وقتی پمپ بنزین از فشار کافی برای پودر کردن سوخت به داخل سیلندرها برخوردار نباشد، سوخت‌وساز موتور به مشکل برخورد می‌کند و در نتیجه موتور خودرو دل می‌زند و به ریپ‌زدن می‌افتد. یکی از دلایل ضعف پمپ بنزین می‌تواند ناشی از کثیفی فیلتر سوخت و یا نیم‌سوز شدن آن باشد.

انژکتورهای کثیف

همان‌طور که گفتیم یکی از دلایل شایع در ریپ زدن موتور خودرو، ایراد در بخش سوخت‌رسانی است. خرابی انژکتورها که می‌تواند خود را به‌صورت پاشش نادرست یا کمتر از حد یا سرریز کردن سوخت نشان دهد، باعث ریپ زدن موتور خودرو می‌شود.

شمع های معیوب یا کثیف

شمع، آخرین مرحله از سیستم جرقه‌زنی است. خرابی شمع یا کثیف بودن آن به معنی جرقه ضعیف و در نتیجه احتراق ناقص است که باعث ریپ زدن موتور ماشین می‌شود.

ضعف در وایر و کویل

اگر برق قوی در کویل خودرو ایجاد نشود و یا خرابی وایرها باعث شد تا برق با شدت جریان کافی به شمع‌ها نرسد، جرقه ایجادشده در شمع‌ها نیز به قدر کافی قوی نخواهد بود و در نتیجه سوخت‌وساز و احتراق داخل پیشرانه دچار مشکل می‌شود.

ایراد در سوپاپ ها

گاهی مواقع دیده می‌شود که خرابی سوپاپ‌ها مثل سوختن آنها یا فیلر نبودن سوپاپ نیز باعث ریپ زدن و دل زدن خودرو می‌شود. خرابی سوپاپ‌ها به معنی تنفس نادرست پیشرانه است که می‌تواند در وضعیت‌های حاد، باعث ریپ زدن خودرو شود.

کثیفی سنسور جریان هوا

امروزه خودروهای انژکتوری از سنسورها و حسگرهای مختلفی استفاده می‌کنند تا بهترین عملکرد و مصرف سوخت را داشته باشند. خرابی یکی از این سنسورها می‌تواند باعث کارکرد نادرست موتور خودرو شود و حتی از روشن‌شدن آن نیز جلوگیری کند. سنسور MAF که جریان هوا ورودی به موتور را بررسی می‌کند، یکی از این موارد است که کثیفی آن باعث ارسال نادرست اطلاعات به کامپیوتر خودرو می‌شود و در نتیجه موتور خودرو به ریپ زدن و دل زدن می‌افتد.

نشتی در سیستم خلا

موتور خودرو در حین کارکردن نباید از جای دیگری به غیر از منیفولد هوا، هوا بکشد. چرا که ورود حجم هوا هرچند به‌صورت کم باعث برهم‌خوردن نسبت هوا و سوخت می‌شود و در کارکرد خودرو اختلال ایجاد می‌کند. نشتی از شلنگ خلا و بوستر ترمز از مواردی است که باعث ورود هوا به داخل موتور و ریپ زدن خودرو می‌شود.

وجود گرفتگی یا کثیفی در سامانه تنفس خودرو

هرچند که کثیفی فیلتر هوا، از علل شایع در ریپ زدن موتور ماشین نیست و در قدرت تولیدی موتور، شتاب خودرو و مصرف سوخت تاثیر دارد؛ اما گاهی مواقع نیز دیده شده که کثیفی فیلتر هوا، باعث ریپ زدن ماشین و دل زدن موتور نیز شده است.

وجود ایراد در سیستم سوخت رسانی

وجود معایبی مثل نیم سوزن شدن پمپ بنزین، گرفتگی فیلتر بنزین، نشتی شلنگ‌ها، ایراد در کنیستر، خرابی و گرفتگی سوزن‌های انژکتور و… باعث کارکرد نادرست موتور خودرو می‌شود و آن را دچار ریپ زدن و دل زدن می‌کند.

کثیفی هوزینگ هوا

هوزینگ هوا در خودروهای انژکتوری دارای یک یا چند سنسور است که کثیفی آنها می‌تواند در کارکرد درست خودرو اثر منفی بگذارد. تمیز کردن این قطعه کار چندان سختی نیست، اما باید مهارت و دقت کافی نیز داشت تا سنسورهای این بخش، صدمه نبینند.

نفوذ آب به محفظه سیلندر و سر شمع

سوختن واشر سرسیلندر یا نیم‌سوز شدن آن که اصطلاحا ترسیدن واشر نامیده می‌شود، باعث نفوذ آب به داخل سیلندر می‌شود. این آب روی سر شمع خودرو می‌نشیند و مانع از جرقه‌زنی صحیح آن می‌شود. در نتیجه خودرو ریپ می‌زند و کارکرد موتور، صحیح و درست نخواهد بود.

نفوذ روغن به محفظه سیلندر و سر شمع

در پیشرانه‌هایی که روغن‌سوزی دارند، روغن موتور سر شمع جمع و با تشکیل یک لایه دوده، مانع از تشکیل جرقه قوی و کامل در سر شمع می‌شود. همچنین اگر موتور خودرو دارای روغن‌سوزی از سرسیلندر باشد که ناشی از خرابی لاستیک‌های ساق سوپاپ است، در ابتدای روشن‌شدن و تا زمان سوختن روغن موتور سر شمع، با ریپ زدن و دل زدن، کار خواهد کرد.

تنظیم نبودن تایم موتور

تایم نبودن موتور خودرو نیز یکی از دلایل ریپ زدن ماشین و دل زدن موتور و کاهش توان تولیدی آن است. وقتی که موتور خودرو به اندازه کمی تنظیم نباشد، روشن می‌شود و حتی گاز نیز می‌خورد. اما کارکرد آن درست نیست و قدرت تولیدی کافی ندارد.

مشکل در سیستم اگزوز

نشتی از منیفولد دود که معمولا ناشی از سوختن واشر بغل اگزوز است، می‌تواند منجر به ریپ زدن موتور خودرو شود. حتی در صورت شدید بودن این وضعیت و عدم تعویض واشر بغل اگزوز، احتمال آسیب‌دیدن سوپاپ دود نیز وجود دارد.

ریپ زدن ماشین در حالت‌های مختلف

گاهی مواقع خودرو در حالت درجا ریپ می‌زند و با افزایش دور موتور، این وضعیت کم‌رنگ‌تر می‌شود یا کلا از بین می‌رود. برعکس این وضعیت نیز وجود دارد و خودرو در دور موتورهای بالا دچار ریپ می‌شود. همچنین گاهی مواقع خودرو از عیبی رنج می‌برد که نتیجه آن، دل زدن و ریپ زدن ماشین در درجا و در هر دور موتوری است.

علت ریپ زدن ماشین در دنده یک

در دنده یک و شروع حرکت معمولا خودرو دور موتور چندانی ندارد. اگر خودرو در این وضعیت ریپ می‌زند، علت می‌تواند ناشی از ایراد در سیستم سوخت رسانی مثل ضعف شدن پمپ بنزین و یا کثیفی فیلتر سوخت و خرابی انژکتورها باشد. همچنین ایراد در بخش جرقه‌زنی شامل شمع‌ها، وایر و کویل نیز می‌تواند باعث ریپ زدن ماشین در دورهای پایین شود. در خودروهای قدیمی کاربراتوری، کثیفی کاربراتور و گرفتگی مجاری تلمبه شتاب هم باعث ریپ زدن ماشین در شروع حرکت می‌شود. همچنین دهانه پلاتین در این خودروها نیز باید به‌دقت بررسی و تنظیم شود.

علت ریپ زدن ماشین در دنده ۲

خودرو در دنده ۲ معمولا سرعت بیشتری دارد. اگر در حین شتابگیری، شاهد ریپ زدن خودرو هستیم، می‌توان ناشی از مشکل در سیستم سوخت‌رسانی باشد. ضعف پمپ بنزین، خرابی فشارشکن و رگولاتور سوخت، کثیفی انژکتورها یا گرفتگی فیلتر سوخت، از عمده ایرادات در این زمینه هستند. اما وجود ایراد در بخش جرقه‌زنی که نمی‌تواند جرقه لازم برای دورهای بالاتر را نیز تامین کند، از دیگر معایب احتمالی خواهد بود.

علت ریپ زدن ماشین در حالت درجا

ریپ زدن در حالت درجا می‌تواند ناشی از تمام علت‌هایی باشد که ریشه در خرابی سیستم برق‌رسانی و جرقه و همچنین سوخت‌رسانی دارد. اما نشتی از وکیوم‌های موتور، کنده‌شدن شلنگ‌های اطراف موتور که باعث هواکشیدن منیفولد شود، نشتی از شلنگ بوستر ترمز و یا EGR و کنیستر، تایم نبودن موتور و… همگی می‌تواند باعث ریپ زدن موتور در حالت درجا شود. همچنین در خودروهای کاربراتوری، بروز ایراد در سیستم گاز درجا و دور آرام مثل کثیفی مجاری دور آرام کاربراتور یا کارنکردن ژیگلور برقی دور آرام در کاربراتورهای که این قطعه را دارند، از دیگر علل ریپ زدن و دل زدن موتور در دور آرام هستند.

علت ریپ زدن ماشین در حرکت

تمام مواردی که باعث دل زدن ماشین و ریپ زدن موتور خودرو می‌شود، مثل ایراد در سیستم سوخت‌رسانی و جرقه‌زنی، تایم نبودن پیشرانه، خرابی سنسورها و حسگرها، نشتی از شلنگ‌های بوستر و سیستم EGR و… می‌توانند باعث اختلال در کارکرد موتور خودرو و منجر به ریپ زدن آن شود.

علت ریپ زدن ماشین در سربالایی

وقتی خودرو در سربالایی و زیر فشار به ریپ زدن می‌افتد، یکی از اصلی‌ترین علت‌ها می‌تواند ناشی از خرابی پمپ بنزین و ایراد در سیستم سوخت‌رسانی باشد. چرا که بنزین نمی‌تواند به اندازه کافی و متناسب با دور موتور بالای خودرو، تامین شود. البته دیگر موارد مثل ایراد در سیستم جرقه‌زنی، تایم نبودن پیشرانه و… نیز می‌تواند باعث دل زدن و ریپ‌زدن موتور شود.

ریپ زدن ماشین اول صبح

ریپ زدن خودرو در اول صبح، دلایل مختلفی دارد. یکی از آنها، سوختن واشر سرسیلندر به مقدار کم یا همان اصطلاحا ترسیدن واشر است. وقتی مدت زمان زیادی از خاموشی خودرو می‌گذرد، مقدار کمی آب از محل سوختگی واشر عبور می‌کند و وارد فضای سیلندر می‌شود و روی شمع خودرو می‌نشیند. این اتفاق باعث می‌شود تا صبح که خودرو را استارت می‌زنیم، وجود رطوبت و آب روی شمع خودرو، باعث بد روشن شدن و ریپ زدن ماشین شود. این وضعیت تا بخارشدن کامل آب روی شمع ادامه پیدا می‌کند.

عیب دیگر می‌تواند ناشی از روغن‌سوزی موتور خودرو باشد. بخارات روغن موجود در سیلندر روی شمع قرار می‌گیرند و مانع از روشن‌شدن و درست کار کردن موتور خودرو می‌شوند. این وضعیت خصوصا زمانی که روغن‌سوزی ناشی از خرابی لاستیک ساق سوپاپ است، بیشتر دیده می‌شود و بعد از گذشت مدتی از روشن ماندن خودرو و سوختن روغن روی شمع، موتور خودرو از حالت ریپ زدن خارج می‌شود و دود آبی ناشی از سوختن روغن نیز از بین می‌رود.

ریپ زدن ماشین دوگانه سوز روی گاز

خودروهای دوگانه سوز نیز یک سری علت مشترک با تمام خودروهای دیگر برای ریپ‌زدن دارند. اما بعضی از علت‌های ریپ زدن خودروهای دوگانه‌سوز مختص آنهاست. یکی از عواملی که باعث ریپ زدن ماشین گازسوز می‌شود، تنظیم نبودن رگولاتور سوخت است. در نتیجه حجم مناسبی از گاز با هوا ترکیب نمی‌شود و خودرو دچار ریپ زدن می‌شود که این وضعیت خصوصا در دور موتورهای بالا خود را نشان می‌دهد.

همچنین از دیگر علت‌هایی که باعث ریپ زدن خودروهای گازی می‌شود، مخلوط‌شدن گاز و بنزین با هم است. این عیب معمولا در نتیجه خرابی کلید تغییر وضعیت گاز و بنزین یا خرابی شیر برقی‌ها رخ می‌دهد. در نتیجه خودرو به ریپ زدن و دل زدن دچار می‌شود. همچنین خودروهای گازسوز، حساس بیشتری به سلامت بخش جرقه‌زنی از جمله شمع‌ها و وایرها دارند. بنابراین، در خودروهای گازسوز، اول به سراغ تست این قطعات باید رفت.

ریپ زدن ماشین کاربراتوری

در خودروهای کاربراتوری از سنسور و حسگر برای تنظیم سوخت خبری نیست. بنابراین اگر از سلامت واشر سرسیلندر و سوپاپ‌ها مطمئن هستیم، باید ایراد را در سیستم سوخت‌رسانی و جرقه‌زنی و تایم خودرو پیدا کنیم. کاربراتورها حساسیت زیادی به تنظیم بودن دارند و چون سال‌هاست که در حال کار هستند، زودتر از موعد نیز از تنظیم خارج می‌شوند و موتور خودرو به ریپ زدن می‌افتد. همچنین چون خودروهای کاربراتوری از سیستم برق مگنت یا پلاتین استفاده می‌کنند، بروز ایراد در بخش دلکو مثل تایم نبودن دلکو یا ایراد در پلاتین و مگنت، خیلی راحت موتور خودرو را به ریپ زدن می‌اندازد.

تفاوت ریپ زدن با خرابی استپر موتور

خرابی استپر موتور نیز باعث تغییر در دور موتور به‌صورت مداوم شود و دور موتور را به نوسان بیندازد. اما باید در نظر داشت که خرابی استپر موتور فقط وقتی خود را نشان می‌دهد که پا را از روی گاز برداریم و در بقیه موارد که دور موتور بالاتر از دور آرام است، استپر موتور کارایی ندارد و خرابی آن، نشان داده نمی‌شود. ضمن اینکه خودرویی که ریپ می‌زند، این وضعیت را معمولا در حین حرکت و در دور موتورهای مختلف نیز خواهد داشت.

تاثیر اکتان بنزین در ریپ زدن موتور

اکتان بنزین در درجه اول در ناک زدن موتور و قدرت تولیدی پیشرانه اثر دارد و نمی‌تواند باعث کارکرد نادرست موتور در یک استفاده عادی باشد. اما اگر استفاده ممتد از بنزین بی‌کیفیت و پایین‌بودن اکتان بنزین باعث آسیب‌دیدن بعضی از قطعات موتور شود، می‌تواند در ریپ زدن موتور خودرو نیز تاثیر داشته باشد.

روش های رفع ریپ زدن ماشین

[عکس 5]

در خودروهای انژکتوری بهتر است ابتدا موتور خودرو را دیاگ بزنیم. دستگاه دیاگ بسیاری از عیوبی را که در حسگرها و سنسورها ایجاد شده‌اند، به ما نشان می‌دهد. گرفتن تست فشار از پمپ بنزین، تعویض فیلتر سوخت، شستشوی انژکتورها و… نیز از جمله راه‌های بررسی و رفع دل زدن و ریپ زدن ماشین است. بررسی وضعیت سلامت واشر سرسیلندر، سوپاپ‌ها و تایم خودرو نیز از دیگر مواردی است که باید به آنها پرداخت. شمع، وایر و کویل خودرو نیز از جمله قطعاتی هستند که عمر مشخصی دارند و در بسیاری از موارد نمی‌توان از روی ظاهر آنها به‌سرآمدن عمر این قطعات و ایرادات آنها پی برد و حتما باید تست شوند و از راه‌های علمی و روش‌های مهندسی، سلامت آنها را بررسی کرد.

در خودروهای کاربراتوری، باید ابتدا وضعیت سلامت شمع و وایر و جرقه کویل خودرو را بررسی کرد. سپس به تنظیم بودن تایم دلکو و سلامت کاری آن بپردازیم. همچنین کثیف بودن فیلتر سوخت، ضعف در پمپ بنزین، کثیف بودن و از تنظیم خارج‌شدن کاربراتور نیز از دیگر علت‌هایی است که باعث ریپ زدن ماشین کاربراتوری می‌شود.

اما باید بدانیم که یکی از اصلی‌ترین علل ایجاد ریپ در خودروها چه کاربراتوری و چه انژکتوری، رانندگی با باک خالی سوخت است. رانندگی با باک خالی باعث می‌شود تا ناخالصی‌های مانده در باک وارد مسیر سوخت‌رسانی شوند و فیلتر بنزین را کثیف کنند. همچنین باعث داغ‌شدن پمپ بنزین می‌شود و با نیم‌سوز شدن آن، عمر پمپ بنزین را کاهش می‌دهد. حتی ممکن است با عبور ناخالصی‌های بسیار ریز از صافی بنزین، این ناخالصی‌ها در کارکرد کاربراتور و انژکتور نیز اختلال ایجاد کند. پس تاحدامکان از رانندگی با باک خالی باید اجتناب کرد.

نتیجه گیری

ریپ زدن ماشین یکی از بدترین وضعیت‌هایی است که موتور خودرو می‌تواند به آن دچار شود. چرا که هم توان پیشرانه کاهش پیدا می‌کند و هم مصرف سوخت و آلایندگی آن بالا می‌رود. معمولا رفع عیب ریپ زدن موتور کار چندان سختی نیست. خصوصا که این روزها اکثر پیشرانه‌ها از نوع انژکتوری هستند و به کمک دیاگ زدن می‌توان عیب کار را فهمید. با افزایش متوسط کارکرد خودرو، معمولا عیب‌های پنهانی که می‌توانند باعث ریپ زدن پیشرانه شوند، کم‌کم خود را نشان می‌دهند. بنابراین بهتر است در زمان سرویس دوره ای خودرو به تمامی مواردی که می‌توانند باعث ریپ زدن خودرو شوند نیز دقت کافی داشت و در زمان خرید ماشین کارکرده و فروش خودرو، این موارد را در نظر گرفت.

سوال های متداول

مهم‌ترین دلیل ریپ زدن ماشین چیست؟

معمولا مهم‌ترین دلایل ریپ زدن ماشین ناشی از ایراد در سیستم احتراق مثل خرابی شمع، وایر و کویل خودرو است. همچنین ایراد در سنسورهای موتور نیز از جمله شایع‌ترین دلایل ریپ زدن خودرو هستند.

آیا ماشین صفر کیلومتر ریپ می‌زند؟

این اتفاق بسیار نادر است چرا که تمام قطعاتی که روی خودرو صفر کیلومتر بسته می‌شود، همگی نو هستند. اما ممکن است به خاطر استفاده از قطعات بی‌کیفیت مثل شمع و وایر، شاهد ریپ زدن خودرو صفر کیلومتر باشیم.

برای جلوگیری از ریپ زدن ماشین چه کار کنیم؟

در زمان سرویس‌های دوره‌ای، تمام قطعات مصرفی از جمله شمع، وایر، کویل، صافی بنزین، پمپ بنزین و… را بررسی کنیم و در صورت مشاهده عیب و ایراد در آنها، حتما آنها را تعویض کنیم. چرا که هر کدام از آنها می‌توانند باعث ریپ زدن موتور خودرو در آینده شوند.

نویسنده: علیرضا داودی