به نظر شما در یک نبرد هوایی بین جنگنده F-16 با خلبان واقعی و F-16 مجهز به هوش مصنوعی، کدام‌یک دست برتر را خواهد داشت؟


در نبردهای هوایی یک درس مشهور وجود دارد. خلبان باید با مغز خود پرواز کند نه با عضلات! اگر او این قانون طلایی را رعایت کند طول عمر زیادی خواهد داشت. تکیه بیش از حد به عضلات باعث می‌شود شانس خلبان برای رسیدن به سن بازنشستگی و لذت بردن از باقی عمرش کم شود. در طول این سال‌ها، فیلم‌های سینمایی همچون تاپ گان به خوبی توانسته‌اند جذابیت‌های نبردهای هوایی را به تصویر بکشند و توانایی‌های فیزیکی و ذهنی خلبان‌ها را نشان دهند. اما اگر داگ فایت بعدی بین دو خلبان واقعی نباشد چطور خواهد شد؟ این دقیقاً همان سناریویی است که آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا به اجرا گذاشته و می‌خواهد نتیجه‌اش را بررسی نماید. در واقع این موسسه اخیراً یک نبرد هوایی بین دو جنگنده F-16 ترتیب داده است، با این تفاوت که خلبان واقعی باید در مقابل هوش مصنوعی قرار گیرد. آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا چندی پیش اعلام کرد تست شبیه‌سازی X-62A با الگوریتم‌های هوش مصنوعی در برابر یک جنگنده F-16 با خلبان واقعی قرار گرفته است.

X-62 نسخه‌ای بازنگری شده از جنگنده F016 دو نفره است که با همکاری لاکهید مارتین توسعه می‌یابد. این جنگنده آزمایشی در سال ۲۰۲۲ به سیستم هوش مصنوعی مجهز شده و اولین تست‌های پروازی خود را در پایگاه هوایی ادواردز در کالیفرنیا انجام داد. در تست داگ فایت F-16 با X-62A، جنگنده مجهز به سیستم هوش مصنوعی ابتدا کار را با مانورهای دفاعی شروع کرد اما با پیشرفت تست‌ها، این جنگنده به حالت هجومی تغییر وضعیت داد تا بتواند سناریوهای نبرد هوایی واقعی با سرعت فراتر از ۱۹۰۰ کیلومتر در ساعت را شبیه‌سازی کند. در خلال تست‌ها، جت مجهز به هوش مصنوعی به فاصله ۶۱۰ متری از F-16 با خلبان واقعی رسید. این تست بخشی از برنامه‌های درگیری هجومی نزدیک بوده است. نکته مهم اینکه هوش مصنوعی تمامی این مانورها را بدون نیاز به هرگونه دخالت انسانی انجام داده است. پایگاه هوایی ادواردز با انتشار بیانیه‌ای می‌گوید:

X-62A به‌صورت ایمن مانورها را انجام داده و توانایی مستقلی برای غیرفعال سازی هوش مصنوعی دارد. البته خلبان‌های تست مجبور نبودند در هیچ بخشی از تست‌های داگ فایت با جنگنده واقعی، هوش مصنوعی را خاموش نمایند

این اولین باری است که سیستم خودران مبتنی بر یادگیری ماشین در صنایع هوایی بکار گرفته می‌شود و به نظر می‌رسد کارشناسان حوزه دفاعی تقریباً اطمینان دارند که X-62A می‌تواند روش هجومی قابل‌اعتنایی برای نبردهای هوایی آینده باشد. سرهنگ جیمز والپیانی فرمانده مدرسه آزمایش خلبانی می‌گوید:

ما اساساً با نمایش اینکه X-62A چقدر می‌تواند به‌صورت ایمن و مسئولانه بکار گرفته شود اوضاع را تغییر داده‌ایم

اما به نظر می‌رسد داگ فایت هدف کلی این تست نبود بلکه صرفاً به عنوان مشکلی مطرح شد که نیازمند راه‌حلی قابل‌اثبات بوده است. بیل گری خلبان تست ارشد مدرسه خلبانی می‌گوید این تمرین بیشتر شبیه پلتفرمی بود تا شروع به تست سیستم‌های هوش مصنوعی خودران در هوا بکند. یکی از بزرگ‌ترین تفاوت‌ها بین سیستم‌های مدرن نبردهای هوایی و دیگر کاربری‌های خودران وسایل نقلیه این است که بر یادگیری ماشین تکیه می‌کند و در آن اثری از کدهای برنامه‌ریزی شده با دستورالعمل‌های عملیاتی نیست. دارپا با انتشار ویدئویی گفته که سیستم‌های مدرن نبردهای هوایی باعث شده‌اند یادگیری ماشین به یک واقعیت در هوا بدل شود.

نبرد هوایی و به ویژه داگ فایت بسیار خطرناک است و به همین دلیل بزرگ‌ترین مأموریت تیم موردبحث این بوده که نشان دهد آیا یادگیری ماشین می‌تواند تأثیرگذاری خود در چنین سناریوهای خطرناکی را ثابت کند یا خیر. در تست‌هایی که با نام آلفا داگ فایت شناخته شده و از سال ۲۰۲۰ استارت خورده‌اند، هوش مصنوعی توسعه یافته توسط هیرون توانست یک خلبان باسابقه F-16 را در داگ فایت های شبیه‌سازی شده به‌طور کامل شکست دهد؛ اما باید گفت ادغام تمامی مهارت‌ها با پروتکل‌های نبرد و ایمنی مناسب وظیفه آسانی نخواهد بود. پیشرفت پروژه X-62A در این بازه زمانی قابل‌توجه بوده است. تنها در عرض چند سال، این جت از تست‌های شبیه‌سازی شده به پروازهای موفقیت‌آمیز و نبردهای هوایی موفق در برابر خلبان‌های واقعی رسیده است. گفته می‌شود X-62A می‌تواند به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که ویژگی‌های پرواز انواع مختلف هواپیماها را به نمایش بگذارد. بی‌شک اطمینان به توانایی‌های هوش مصنوعی و X-62A نه تنها اطمینان خاطر تیم‌های توسعه دهنده بلکه مقامات دفاعی آمریکا را نیز در پی خواهد داشت.

فرانک کندال یکی از فرماندهان نیروی هوای آمریکا در ملاقات با سناتورهای این کشور اظهار داشت سوار یکی از F-16 های خودران شده و کارایی آن را مشاهده کرده است. او می‌گوید به همراه یک خلبان در کابین حضور داشته و فقط شاهد به‌کارگیری تکنولوژی خودران بوده است. کندال خاطرنشان می‌سازد اصلاً نیازی به دخالت در امر پرواز این جنگنده نبود و همه کارها را خودش انجام می‌داد. البته پروژه X-62A چیزی فراتر از تست توانایی‌های نبرد هوش مصنوعی است و ارتش آمریکا در حال برنامه‌ریزی برای تولید ناوگان کاملی از این هواپیماها به عنوان پشتیبان خلبان‌های انسان است. چنین جت‌هایی هزینه ساخت کمتری خواهند داشت و هدف نهایی نیز کاهش هزینه آن‌ها به یک‌چهارم هزینه تولید جنگنده F-35 است.