افزایش بی‌سابقه قیمت حبوبات امنیت غذایی مردم را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این در حالی است که با گران شدن گوشت و مرغ، بسیاری از مردم به مصرف حبوبات به عنوان جایگزینی برای پروتئین روی آورده بودند. بررسی قیمت‌ها نشان می‌دهد که در مدت کوتاهی، قیمت اقلامی مانند نخود، لپه، عدس و لوبیا بیش از دو برابر افزایش یافته است.

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که قیمت نخود در اسفند ۱۴۰۳، ۹۴ هزار تومان بود، اما اکنون قیمت هر ۹۰۰ گرم آن با ۱۴۱ درصد افزایش به ۲۲۸ هزار تومان رسیده است. همچنین قیمت لپه در اسفند ۱۴۰۳، ۱۰۵ هزار تومان بود که اکنون به ۲۳۰ هزار تومان افزایش یافته است. قیمت عدس ریز نیز در حال حاضر ۱۸۰ هزار تومان است که رشد ۶۶ درصدی را نشان می‌دهد.

افزایش دو برابری قیمت حبوبات در حالی اتفاق افتاده است که نرخ ارز تغییر محسوسی نداشته است و حتی نسبت به روزهای آخر سال قیمت آن کاهش یافته است. برخی از کارشناسان شرایط نامساعد جوی و کاهش سطح زیر کشت را علت گرانی می‌دانند و معتقدند که کاهش عرضه و افزایش تقاضا منجر به افزایش قیمت شده است.

برخی دیگر افزایش هزینه‌های مرتبط با تولید مانند کود، سم و دستمزد کارگران و هزینه‌های مرتبط با حمل و نقل، بسته‌بندی و نگهداری را علت گرانی حبوبات می‌دانند. این احتمال وجود دارد که انتظارات افزایش قیمت تولیدکنندگان، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان را به هراس انداخته و آنها برای جبران افزایش هزینه‌های احتمالی در آینده یا کسب سود بیشتر، اقدام به گرانی کرده‌اند.

برخی سودجویان یا مغازه‌داران اقدام به خرید، انبار کردن و احتکار حبوبات کرده‌اند تا در زمان مناسب با قیمت بالاتر بفروشند و به این آشفته بازار دامن بزنند و نهادی هم ناظر بر قیمت‌ها نیست.

فرضیه دیگری که در این میان مطرح می‌شود این است که با تغییر سیاست‌های دولتی مرتبط با کشاورزی و تجارت، قیمت‌گذاری بازار حبوبات دستخوش تغییر شده است، به طوری که با تغییر در تعرفه‌های واردات یا صادرات یا حذف یارانه‌های تولید، قیمت‌ها تغییر محسوسی می‌کند.

به نظر می‌رسد برای کنترل قیمت‌ها نیاز به رویکردی جامع و هماهنگ از سوی دولت، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و نهادهای نظارتی وجود دارد که هم از تولید داخلی حمایت کند و هم به تنظیم بازار و جلوگیری از سوداگری کمک کند.