قطعه‌سازان در صنعت خودروسازی ایران نقش بسیار مهمی دارند و به عنوان عوامل پشت‌صحنه عمل می‌کنند. بدون حضور و فعالیت آنها، صنعت خودروسازی با چالش‌های جدی مواجه می‌شود. اخیراً با امیرحسین جلالی، نایب رئیس انجمن قطعه‌سازان، گفت‌وگویی داشته‌ایم تا از نزدیک با چالش‌ها و دغدغه‌های آنها آشنا شویم.
یکی از اصلی‌ترین چالش‌های قطعه‌سازان در حال حاضر، ناترازی برق است. تولیدکنندگان به دلیل قطعی‌های مکرر برق، به استفاده از ژنراتور روی آورده‌اند که چالش‌های مضاعفی را به همراه دارد. این مشکل حتی شرکت‌های بزرگی مانند کروز و عظام را نیز درگیر کرده است.
بحث نقدینگی و واردات نیز در شرایط کنونی صنعت خودرو بسیار جدی است. دو خودروساز بزرگ کشور همچنان در وضعیت زیان‌دهی قرار دارند که ریشه در قیمت‌گذاری دستوری دارد. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از مواد اولیه از بازار داخلی تأمین می‌شود و مابقی از طریق واردات صورت می‌گیرد.
فرآیند تخصیص ارز شفاف نیست و معمولاً از زمان تخصیص مطلع نمی‌شوند. مدت اعتبار تخصیص‌ها نیز کوتاه است و مشکلات جدی در این حوزه وجود دارد.
وضعیت کلی صنعت قطعه‌سازی و تعامل آن با خودروسازان بزرگ، به‌ویژه از منظر مالی، تخصیص ارز، پرداخت مطالبات و پایداری زنجیره تأمین، بسیار نگران‌کننده است. صنعت قطعه‌سازی طی ماه‌های اخیر با فشارهای متعددی مواجه بوده است.
در زمینه معوقات، سایپا تنها موفق به پرداخت ۱۰ تا ۲۰ درصد مطالبات قطعه‌سازان شده است. این مسئله بسیاری از تأمین‌کنندگان را با مشکل مواجه کرده است.
وضعیت مالی سایپا در مقایسه با ایران‌خودرو نامطلوب‌تر است. ایران‌خودرو عملکرد قابل قبولی داشته است، اما همچنان با چالش‌هایی مواجه است.
آمار رسمی در خصوص خروج قطعه‌سازان از صنعت وجود ندارد، اما براساس مشاهدات میدانی، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از قطعه‌سازان از صنعت خودرو خارج شده‌اند.
ماجرای آتش‌سوزی اخیر در بندرعباس که چند کانتینر در آن حادثه دچار حریق شده‌اند، ارتباطی با شرکت نداشته است، اما کانتینرها حاوی مواد اولیه بوده‌اند.
در حال حاضر، انحصاری در تولید یا واردات قطعه در کشور وجود ندارد. بازار به سمت رقابتی‌تر شدن حرکت کرده است.
در بحث واردات، حضور قطعات چینی در بازار ایران باعث شده بخشی از بازار قطعات داخلی آسیب ببیند.
ارزیابی از عملکرد نهادهای دولتی مانند وزارت صمت و گمرک در یک سال اخیر رضایت‌بخش نبوده است.
فساد ساختاری در صنعت خودروسازی سابقه‌دار بوده است، اما حرکت به‌سوی خصوصی‌سازی در سال‌های اخیر، زمینه‌ساز کاهش تدریجی این نارسایی‌ها شده است.
واگذاری سهام و مدیریت سایپا به بخش خصوصی گامی ناگزیر است.
تورم و بلعیدن سود قطعه‌سازان نیز چالش دیگری است که آنها با آن مواجه هستند.
وضعیت نوآوری، تحقیق و توسعه در صنعت خودروسازی کشور هنوز به سطحی که بتوان آن را رضایت‌بخش دانست، نرسیده است.
در نهایت، واردات خودرو و سودجویی از صنعت خودرو در دست برخی افراد سودجوست. افرادی که به‌نظر می‌رسد توانسته‌اند مسیرهای خاصی را برای دستیابی به منابع ارزی و اخذ مجوزهای وارداتی هموار کنند.