صنعت خودروسازی کشور با چالشهای متعددی مواجه است؛ به طوری که تقاضا برای خرید خودرو همواره بیش از عرضه بوده و این موضوع منجر به ایجاد صفهای طولانی برای خرید خودرو شده است. در این میان، سیاست تعیین سقف قیمت برای خودروها به عنوان یکی از راهکارهای تنظیم بازار از سوی دولت اعمال شده است. اما این سیاست با انتقادات زیادی مواجه است چرا که تجربه جهانی نشان داده است که تعیین قیمت دستوری میتواند به مشکلات متعددی منجر شود.
یکی از مشکلات این سیاست، اختلاف قیمت رسمی و بازار آزاد است. زمانی که قیمتها به صورت دستوری و غیرکارشناسی تعیین میشود، ممکن است قیمت محصولات حتی پایینتر از هزینه تمام شده باشد. به عنوان مثال، شورای رقابت پس از وقفه چندماهه، سقف قیمتها را با ۳۰ درصد افزایش تعیین کرد که این موضوع بازار را شوک زده است.
مشکل دیگر این سیاست، رشد مصنوعی تقاضا و ایجاد شبکه دلالی است. سود حاصل از اختلاف قیمت رسمی و بازار برای سودجویان بسیار جذاب است و این اختلاف قیمت باعث میشود علاوه بر مصرفکنندگان، دلالان نیز با هدف کسب سود در صف خرید قرار گیرند و تقاضای کاذب ایجاد کنند.
همچنین، این سیاست باعث ایجاد صفهای طولانی برای خرید خودرو میشود. خودروسازان با نیازی بیش از تولید مواجه شده و ناچار به سهمیهبندی و عرضه از طریق قرعهکشی هستند. این در حالی است که برخی طرحها مانند اعطای خودرو به مادران دارای فرزند دوم در فضای دونرخی، گزینه وسوسهکنندهای برای ثبتنام از سوی افرادی خواهد بود که ممکن است به خودرو نیاز نداشته باشند اما میخواهند از این امتیاز برای کسب سود استفاده کنند.
علاوه بر این، سیاست تعیین سقف قیمت میتواند به ایجاد بازار سیاه و زیرزمینی منجر شود و موجب خلق زیان برای خودروسازان شود. در سال گذشته، قیمت رسمی خودرو در حالی تعیین شد که قیمت دلار به شدت افزایش یافت و تورم ۵۵ درصدی شد و حقوق کارگران ۴۵ درصد افزایش یافت. با این حال، خودروسازان مکلف بودند که خودروها را با قیمتی کمتر از قیمت تمام شده عرضه کنند که نتیجهای جز خلق ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان زیان به ازای تولید هر دستگاه نداشت.
به نظر میرسد تا زمانی که دولت سناریویی چون قیمتگذاری غیرکارشناسی را به شکل و شیوه فعلی و بدون توجه به نوسانات ارزی، افزایش تورم و نرخ دلار، افزایش دستمزدها و … در دستور کار گذاشته و طرحهایی چون جوانی جمعیت را سربار خودروسازان کرده است، بساط ثبتنام، صف و بختآزمایی خودرویی جمع نخواهد شد.