دولت ایران در نظر دارد تا با اجرای طرحی، توزیع گازوئیل را اصلاح کرده و از قاچاق آن جلوگیری کند. این طرح که به تازگی جنجالبرانگیز شده است، در پی اصلاح یارانهها، کاهش قاچاق سوخت و افزایش شفافیت در زنجیره توزیع گازوئیل است.
در حال حاضر، گازوئیل با قیمت بسیار پایینی در ایران عرضه میشود و همین موضوع باعث شده تا بسیاری از افراد به قاچاق این سوخت روی بیاورند. اختلاف قیمت گازوئیل در ایران با کشورهای همسایه و بازار جهانی بسیار زیاد است و همین موضوع انگیزه قاچاق را افزایش داده است.
بر اساس طرح جدید، گازوئیل به سه نرخ مختلف عرضه خواهد شد: نرخ یارانهای، نرخ عملکردی و نرخ آزاد. نرخ یارانهای برای ناوگان حملونقل رسمی و دارای بارنامه برخط در نظر گرفته شده است. ناوگانی که فعالیت خود را از طریق سامانههای پیمایش و بارنامه برخط ثبت کنند، میتوانند سهمیه سوخت یارانهای دریافت کنند.
دولت ایران هدف از اجرای این طرح را حمایت از ناوگان حملونقل قانونمند و کاهش قاچاق سوخت اعلام کرده است. با اجرای این طرح، سهمیه سوخت ناوگان حملونقل بر اساس عملکرد آنها تعیین خواهد شد و ناوگانی که فعالیت غیررسمی داشته باشند، از دریافت سوخت یارانهای محروم خواهند شد.
قیمت گازوئیل در طرح جدید به سه پله تقسیم میشود: یارانهای، عملکردی و آزاد. نرخ یارانهای برای سهمیه پایه گازوئیل در نظر گرفته شده است و نرخ عملکردی برای ناوگانی که فعالیت خود را ثبت کنند، در نظر گرفته شده است. نرخ آزاد نیز برای مواردی است که نیاز ناوگان از دو نرخ اول تامین نشود.
برخی از مقامات دولتی تاکید کردهاند که اجرای این طرح باعث کاهش قاچاق سوخت و واقعیسازی قیمت گازوئیل خواهد شد. اما برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که اجرای این طرح میتواند مقدمهای برای تغییر قیمت بنزین باشد.
در حال حاضر، ایران ظرفیت تولید روزانه حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ میلیون لیتر گازوئیل را دارد، اما مصرف رسمی گازوئیل در کشور روزانه حدود ۸۵ تا ۹۵ میلیون لیتر است. مابقی گازوئیل تولیدی به قاچاق اختصاص مییابد.
ایران همچنین در تولید بنزین خودکفا است، اما با افزایش مصرف بنزین در فصول پیک، نیازمند واردات یا استفاده از ذخایر استراتژیک میشود. حجم یارانهای که به گازوئیل و بنزین اختصاص مییابد بسیار زیاد است و فشار زیادی بر اقتصاد کشور وارد میکند.
در مجموع، اجرای طرح سه نرخی شدن گازوئیل میتواند به کاهش قاچاق سوخت و واقعیسازی قیمت گازوئیل کمک کند، اما باید توجه داشت که این طرح میتواند مقدمهای برای تغییر قیمت بنزین باشد.