کشوری با اقتصادی بزرگ و توسعه‌یافته، بازنشستگانی با حقوقی نزدیک به 2 هزار دلار دارند، اما همچنان از عقب‌ماندگی درآمد از هزینه‌ها شکایت دارند. این واقعیت فقط مختص جهان غرب نیست؛ در سراسر جهان، از جمله ایران، چالش کفایت مستمری به یک دغدغه فراگیر تبدیل شده است.
بر اساس گزارش‌ها، حتی در کشورهای مرفه مانند ایالات متحده، نظام‌های بازنشستگی باثبات و سخاوتمندانه وجود دارد، اما داده‌های رسمی نشان می‌دهند که بازنشستگان آمریکایی با فشار معیشتی جدی مواجه هستند. آمار منتشرشده در آوریل 2025 توسط اداره تامین اجتماعی آمریکا نشان می‌دهد که بیش از 52 میلیون نفر بازنشسته آمریکایی، ماهانه به طور متوسط 1999.97 دلار مستمری دریافت می‌کنند. این رقم در ماه مه 2025 از مرز 2 هزار دلار عبور می‌کند، اما برای تامین هزینه‌های زندگی کافی نیست.
قدرت خرید دلار بازنشستگی در آمریکا طی دو دهه گذشته حدود 36 درصد کاهش یافته و در بازه 2010 تا 2024 به تنهایی 20 درصد افت داشته است. گزارش اتحادیه اروپا در سال 2024 نشان می‌دهد که در بسیاری از کشورهای اروپایی، نسبت میان مستمری ماهانه و متوسط درآمد روندی کاهشی دارد.
در آلمان، ایتالیا، لهستان و کشورهای اسکاندیناوی، بسیاری از بازنشستگان وابسته به کمک‌های جانبی دولت یا خانواده هستند. افزایش امید به زندگی، کاهش نرخ زاد و ولد، و رشد اشتغال غیررسمی در جهان، موجب شده نظام‌های بازنشستگی سنتی کفایت لازم برای تامین معیشت سالمندان را نداشته باشند.
در ایران نیز چالش کفایت مستمری موضوعی پررنگ است. میانگین مستمری 1404 بازنشستگان حدود 12 تا 15 میلیون تومان است، در حالی که هزینه معیشت در پایان سال 1403 بیش از 23 میلیون تومان است. کشور با بحران ساختاری صندوق‌های بازنشستگی روبروست و نسبت بیمه‌پرداز به بازنشسته در این صندوق‌ها کاهش چشمگیری یافته است.
بخش عمده‌ای از این صندوق‌ها به منابع دولتی وابسته شده‌اند و در لایحه بودجه سال 1403، بیش از 300 هزار میلیارد تومان برای کمک به این صندوق‌ها در نظر گرفته شده است. در بودجه 1404، میزان کمک به صندوق‌ها و حمایت از پرداخت مطالبات آنها از سوی دولت به 777 هزار میلیارد تومان رسید.
بر اساس شاخص جهانی بازنشستگی مرسر در سال 2024، کشورهای هلند، دانمارک و ایسلند بهترین نظام‌های بازنشستگی را دارند. در دانمارک، بازنشستگان از مزایای پایه‌ای معادل 1500 دلار در ماه برخوردارند که از طریق مالیات‌های عمومی تامین می‌شود.
در سوئیس، مستمری پایه‌ای بین 1175 تا 2350 فرانک در ماه است. هلند با کسب امتیاز 85 در شاخص مرسر، از نظر ساختار، عدالت توزیعی و شفافیت، برترین نظام بازنشستگی جهان را دارد.
با وجود این رتبه‌بندی‌های بالا، گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهند که حتی در کشورهای توسعه‌یافته نیز مسئله کفایت مستمری یک چالش باقی مانده است. روندهای جمعیتی، مانند افزایش امید به زندگی، کاهش نرخ زاد و ولد و نوسانات بازارهای مالی، نظام‌های بازنشستگی را تحت فشار قرار داده‌اند.
به همین دلیل، حتی در کشورهایی چون هلند یا دانمارک نیز افزایش سن بازنشستگی، افزایش سهم مشارکت فردی، و بازنگری در روش‌های محاسبه مستمری در دستور کار دولت‌ها قرار دارد. بنابراین، مسئله کفایت مستمری، تنها یک دغدغه مختص کشورهای در حال توسعه نیست؛ بلکه دغدغه‌ای جهانی است که اقتضا می‌کند نظام‌های بازنشستگی بازطراحی و با واقعیت‌های جدید اقتصادی و جمعیتی هماهنگ شوند.