صنعت برق ایران با چالش‌های جدی در زمینه مدیریت مصرف و کاهش تلفات انرژی مواجه است. علیرغم توصیه‌های مکرر به صرفه‌جویی، مصرف برق در کشور هرگز کاهش نیافته و تلفات انرژی در شبکه‌ها و تجهیزات همچنان بالای ۱۱ درصد باقی مانده است. این در حالی است که در کشورهای دیگر با مصرف بالاتر، این رقم زیر ۶ درصد است.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که بیش از ۱۱ درصد از کل برق تولیدی کشور قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده در شبکه‌های انتقال و توزیع تلف می‌شود. این میزان تلفات معادل چندین نیروگاه بزرگ است که به جای تولید انرژی، موجب هزینه و زیان می‌شود.
یکی از دلایل اصلی این مشکل، کوتاهی در نوسازی و بهینه‌سازی شبکه‌های برق است. در دهه‌های گذشته، شدت مصرف برق به طور مداوم افزایش یافته و سیاست‌های مؤثری برای کاهش مصرف مشترکان پرمصرف اجرایی نشده است. تعرفه‌های حمایتی، نبود جریمه برای اسراف و پاداش‌های بی‌اثر صرفه‌جویی، موجب شده تا مصرف‌کنندگان به استفاده بهینه از انرژی ترغیب نشوند.
بسیاری از تجهیزات توزیع برق، مانند ترانس‌ها، کابل‌ها و تابلوها، عمری بیش از ۲۰ سال دارند و فاقد تکنولوژی‌های مدرن و هوشمندسازی هستند. این ضعف فنی موجب هدررفت انرژی حتی در مناطق صنعتی و حساس می‌شود.
برنامه‌های مدیریت مصرف و DSM نیز بدون پشتوانه فناوری، ضمانت اجرایی و شفافیت، عملاً روی کاغذ مانده‌اند. توزیع یارانه‌ها، تعرفه‌های تک‌نرخی و نبود ابزارهای کنترل هوشمند از جمله ضعف‌هایی است که صنعت برق از پذیرش مسئولیت آن شانه خالی کرده است.
رفتار پرمصرف صنایع و نبود فرهنگ بهینه‌سازی نیز از دیگر مشکلات است. صنایع بزرگ بدون الزام به نصب کنتورهای هوشمند و دریافت پیام شفاف از بازار انرژی، الگوی مصرف فراتر از استاندارد داشته‌اند.
یک کارشناس انرژی معتقد است که مصرف بی‌قاعده امروز ایران نتیجه سال‌ها سیاست غلط در حوزه تولید و تعرفه‌گذاری بوده است. وی تأکید می‌کند که اگر صنعت برق همین مسیر را ادامه دهد، اتلاف و مصرف افسارگسیخته همچنان نرخ رشد بحران را تعیین می‌کند و بدون سرمایه‌گذاری در مدیریت مصرف، هوشمندسازی شبکه و تعرفه‌گذاری عادلانه، هرگونه افزایش تولید عملاً نقش ترمزدستی برای خاموشی ندارد.