بازار سهام در هفته گذشته یکی از تاریک‌ترین دوره‌های خود را پشت سر گذاشت؛ روند نزولی که سبب شد مسئولان اقتصادی و نهادهای بورسی برای مهار این سقوط، بسته حمایتی قابل توجهی را طراحی و اجرا کنند. با این وجود، پرسش اصلی این است که آیا این اقدامات قادر خواهند بود به ثبات بازار سرمایه کمک کنند یا صرفاً یک راهکار موقتی هستند.
شاخص کل بورس پس از پنج روز معاملاتی متوالی اخیر که همزمان با ایام تعطیلات ناشی از شرایط جنگی بود، با ریزش چشمگیر نزدیک به ۳۰۰ هزار واحد مواجه شد و در پایان هفته به سطح ۲ میلیون و ۶۸۹ هزار واحد رسید. این سقوط پیاپی، فشار زیادی بر فعالان بازار و سرمایه‌گذاران وارد کرد.
در پی این روند منفی، بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسات متعدد و فشرده، تصمیم گرفتند بسته حمایتی به ارزش ۶۰ هزار میلیارد تومان برای کمک به تعادل بازار اختصاص دهند. اما آیا این حمایت مالی می‌تواند انتظارات را برآورده کند؟
تجربه بین المللی در این زمینه چه می گوید؟ برای یافتن پاسخ این سوال، باید به نظرات کارشناسان ارشد بازار سرمایه رجوع کرد. فردین آقابزرگی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، در این راستا اظهار داشت: در ابتدای جنگ ۱۲ روزه، بانک مرکزی حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان به شبکه بانکی تزریق کرد تا التهاب بازار پول کاهش یابد. انتظار می‌رفت که چنین بسته‌ای نیز برای بازار بورس طراحی شود و کمک‌کننده باشد. اما در عمل شاهد توقف معاملات سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق بدهی بودیم که این اقدام، التهاب روانی بازار را تشدید کرد و منجر به تشکیل صف‌های فروش سنگین و خروج سرمایه‌های حقیقی شد.
وی با انتقاد از برخی دیدگاه‌ها در خصوص ضرورت حمایت مالی افزود: برخلاف تصور برخی کارشناسان، هیچ بازار مالی در دنیا برای جلوگیری از اصلاح قیمت سهام، بسته حمایتی تزریق نمی‌کند. روش‌های مرسوم، استفاده از مشتقات و ابزارهای مالی و آپشن ها برای پوشش ریسک نوسانات قیمت است. در ایران اما برخی انتظار دارند که دولت وارد عمل شود و با تزریق منابع کلان، از افت قیمت سهام جلوگیری کند که این رویکرد غیرطبیعی و خلاف اصول بازارهای مالی است.
آقابزرگی تاکید کرد که منابعی که برخی از آنها به عنوان «بسته حمایتی» در دنیا نام می‌برند، در واقع تضمین بازپرداخت نهادهای واسط مالی است، نه منابعی برای جلوگیری از کاهش قیمت سهام. به بیان دیگر، این منابع صرفاً برای تضمین تعهدات مالی نهادهای مالی در صورت ناتوانی آنها در بازپرداخت تعهدات است، نه برای کنترل قیمت‌ها.
بسته حمایتی، تاثیر کوتاه مدت دارد. این کارشناس بازار سرمایه در ادامه توضیح داد: تجربه‌های گذشته نیز نشان داده که این نوع مداخلات صرفاً تاثیرات کوتاه‌مدت و مقطعی داشته و در میان‌مدت و بلندمدت کارایی لازم را ندارد. به عنوان مثال، پس از بحران بورس در تابستان ۱۳۹۹، حدود ۶۵ هزار میلیارد تومان منابع برای حمایت از بازار تزریق شد، اما این اقدام نه تنها جلوی افت قیمت‌ها را نگرفت، بلکه مشکلات متعددی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایجاد کرد.
آقابزرگی در پایان گفت: به شخصه به این رویکردهای دستوری اعتقاد ندارم. ارزیابی قیمت سهام تابعی از متغیرهای اقتصادی و غیر اقتصادی است و زمانی که عوامل سیاسی و نظامی حکم به اصلاح قیمت دهند، هیچ‌گونه تزریق منابع نمی‌تواند نوسانات بلندمدت را کنترل کند. باید پذیرفت که بازار نیازمند اصلاح است و تلاش برای جلوگیری از این روند با مداخلات مقطعی، تنها مشکلات را تشدید می‌کند.