باور ۳۷۳، پیشرفته‌ترین سامانه پدافند هوایی بلندبرد ایران، از ابتدای معرفی‌اش با مقایسه‌هایی جدی روبه‌رو شد؛ به‌ویژه با سامانه S-400 روسیه که از نظر عملکرد، برد و تکنولوژی در صدر فهرست‌های جهانی قرار دارد. اما آیا باور ۳۷۳ صرفاً یک نسخه بومی‌سازی‌شده یا کپی ناقص از S-400 است، یا اینکه می‌تواند به‌عنوان یک سامانه مستقل، جایگاهی معتبر در میدان نبرد مدرن پیدا کند؟ مقایسه باور ۳۷۳ و S-400 به‌عنوان دو سامانه دفاع هوایی مدرن، سال‌هاست ذهن تحلیلگران نظامی را درگیر کرده است. باور، محصول بومی ایران است؛ و S-400، ستون پدافندی روسیه. اما آیا باور ۳۷۳ می‌تواند با S-400 رقابت کند؟

در این مقاله، به مقایسه فنی، نقاط قوت و ضعف، و تحلیل جایگاه عملیاتی این دو سامانه می‌پردازیم.

معرفی کلی دو سامانه

باور ۳۷۳:

سامانه پدافندی بومی ایران که توسط وزارت دفاع و صنایع هوافضای جمهوری اسلامی توسعه یافته است. نخستین‌بار در سال ۱۳۹۸ رسماً رونمایی شد. این سامانه بخشی از پاسخ ایران به عدم تحویل سامانه S-300 از سوی روسیه در سال‌های پیشین بود و هدف آن استقلال دفاعی در حوزه پدافند هوایی تعریف شد.

S-400:

یکی از مشهورترین سامانه‌های پدافندی روسیه که توسط شرکت آلماز آنتی توسعه یافته و از سال ۲۰۰۷ وارد خدمت شده است. این سامانه در کشورهای مختلفی مانند چین، هند، ترکیه و عربستان سعودی مورد استفاده قرار گرفته و با پوشش بردهای متنوع و توان مقابله با اهداف گوناگون، یکی از ستون‌های دفاعی روسیه به شمار می‌آید.

مقایسه فنی و ساختاری

فناوری‌های کلیدی مورد استفاده

باور ۳۷۳: از یک رادار آرایه فازی بومی استفاده می‌کند که توان کشف اهداف با سطح مقطع راداری پایین (رادارگریز) را دارد. همچنین از موشک صیاد-۴ بهره می‌برد که نسخه‌ای بهینه‌شده از صیاد-۲ و ۳ است و با برد بالاتر طراحی شده.

S-400: از ترکیب چندین نوع موشک با بردها و کاربردهای مختلف بهره می‌برد. سیستم فرماندهی آن می‌تواند موشک‌هایی با عملکرد متفاوت را به‌طور همزمان در برابر اهداف بالستیک، کروز و هوایی هدایت کند. همچنین S-400 مجهز به رادارهای چندباندی شامل باند X و L است.

تفاوت‌های کلیدی و عملیاتی

۱. پوشش چندمنظوره: S-400 قابلیت رهگیری و انهدام اهداف در بُردهای مختلف را با استفاده از موشک‌های متنوع دارد؛ در حالی که باور ۳۷۳ عمدتاً در سطح موشک صیاد-۴ متمرکز شده و تنوع موشکی آن محدودتر است.

۲. هم‌زمانی درگیری: سامانه روسی با توان پردازش بالاتر قادر به مقابله با تعداد زیادی هدف به‌طور هم‌زمان است. باور ۳۷۳ در حال حاضر ظرفیت درگیری با ۶ هدف به‌صورت همزمان را دارد که برای دفاع لایه‌ای کافی است، اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله دارد.

۳. تجربه عملیاتی: S-400 در میادین عملیاتی مانند سوریه، اوکراین و مناطق دریای سیاه استفاده شده، اما باور ۳۷۳ تاکنون در هیچ نبرد واقعی ثبت‌شده‌ای به‌کار نرفته است (حداقل در رسانه‌ها گزارش نشده).

نقاط قوت باور ۳۷۳

• بومی‌سازی کامل: در شرایط تحریم‌های بین‌المللی، تکیه بر تولید داخلی یک مزیت استراتژیک برای ایران به حساب می‌آید.
• قابلیت کشف اهداف رادارگریز: بهره‌گیری از رادار پیشرفته آرایه فازی امکان شناسایی جنگنده‌های نسل پنجم را تا حدی فراهم می‌کند.
• پاسخ سریع در شرایط بحرانی: سرعت استقرار و زمان واکنش پایین، باور را به گزینه‌ای مناسب برای دفاع از زیرساخت‌های کلیدی تبدیل کرده است.

چالش‌ها و نقاط ضعف باور ۳۷۳

• نبود تجربه عملیاتی: کارایی یک سامانه تنها در تست‌های آزمایشگاهی سنجیده نمی‌شود؛ حضور در میدان نبرد واقعی، ارزیابی دقیق‌تری فراهم می‌کند.
• برد پایین‌تر نسبت به S-400: اختلاف حدود ۱۰۰ کیلومتر در برد عملیاتی تأثیر مستقیمی بر شعاع پوشش پدافندی دارد.
• ظرفیت پایین‌تر در مقابله با حملات اشباع: سامانه‌های غربی و روسی قابلیت بهتری در مقابله با رگبار موشکی و پهپادی دارند.

جایگاه عملیاتی در ساختار دفاعی

باور ۳۷۳ در ساختار پدافند هوایی ایران نقش یک سامانه بلندبرد مکمل را ایفا می‌کند. این سامانه برای حفاظت از نقاط استراتژیک همچون مراکز هسته‌ای، فرودگاه‌ها و پادگان‌های فرماندهی حیاتی در نظر گرفته شده است.

S-400 اما علاوه بر نقش دفاعی، در ساختار ناتو و نیروهای متحد روسیه، نقش بازدارنده‌ای نیز دارد. توان اتصال آن به سیستم‌های یکپارچه راداری و کنترل آتش چندملیتی، برتری تاکتیکی آن را افزایش می‌دهد.

نتیجه‌گیری نهایی مقایسه باور ۳۷۳ و s-400

اگرچه باور ۳۷۳ از منظر عملکرد هنوز به سطح S-400 نرسیده، اما دستیابی ایران به سامانه‌ای با این سطح از بومی‌سازی، توانمندی و انعطاف‌پذیری، گام مهمی در جهت خودکفایی دفاعی است.

مقایسه این دو سامانه باید با در نظر گرفتن بافت عملیاتی، سطح فناوری داخلی، و نیازهای دفاعی هر کشور صورت گیرد. باور ۳۷۳ در موقعیت استراتژیکی چون ایران که در معرض تهدیدات موشکی و هوایی گسترده است، می‌تواند بخش مهمی از چتر دفاعی ملی را تشکیل دهد.

در مجموع، اگرچه باور ۳۷۳ هنوز در برخی حوزه‌ها نیاز به ارتقا دارد، اما توان رقابت با سامانه‌های پیشرفته جهانی را، به‌ویژه در بافت منطقه‌ای، کسب کرده است.

سوالات متداول

۱. آیا باور ۳۷۳ یک کپی از S-400 است؟
خیر؛ با اینکه شباهت‌هایی در معماری کلی دارند، باور بر اساس نیازهای بومی طراحی شده و دارای تفاوت‌هایی در رادار و سیستم موشکی است.

۲. باور ۳۷۳ چه مزیتی نسبت به S-400 دارد؟
استقلال کامل از قطعات خارجی، بومی‌سازی کامل، و قابلیت ارتقاء تدریجی از جمله مزایای آن است.

۳. آیا ایران برنامه‌ای برای توسعه بیشتر باور ۳۷۳ دارد؟
بله، مقامات دفاعی ایران اعلام کرده‌اند که نسخه‌های ارتقاءیافته‌ای با برد و توان بیشتر در دست توسعه است و ممکن است قابلیت مقابله با اهداف فضایی نیز در آینده اضافه شود.