ورود گواهی سپرده خودرو به بورس کالای ایران، گامی نوآورانه در جهت شفاف‌سازی قیمت و جذب سرمایه‌های خرد است؛ اما چالش‌های فنی و ساختاری، موفقیت این ابزار مالی را به همراهی دقیق رگولاتور و تولیدکنندگان وابسته می‌کند.
در بازارهای جهانی، گواهی سپرده کالایی (Warehouse Receipt) ابزاری کارآمد برای اتصال سرمایه‌گذاران خرد به بازار کالاهاست. از طلا و نفت گرفته تا گندم و فولاد، این ابزار توانسته امکان سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، شفاف‌سازی قیمت‌ها و کاهش ریسک را فراهم کند.
اکنون با راه‌اندازی گواهی سپرده خودرو در بورس کالای ایران، گامی جدید برای تحول در بازار خودرو برداشته شده که دو هدف اصلی را دنبال می‌کند:
۱) کاهش انحصار و واسطه‌گری در بازار خودرو
۲) ایجاد مرجع قیمتی شفاف برای تولیدکننده و مصرف‌کننده
سازوکار و مزایای گواهی سپرده خودرو
جذب سرمایه‌های خرد
خریداران می‌توانند به جای پرداخت کامل مبلغ خودرو، تنها بخشی از آن (مثلاً معادل یک‌دهم قیمت) را از طریق خرید گواهی پرداخت کرده و در معاملات مشارکت کنند. این کار، موانع ورود را برای مصرف‌کنندگان واقعی کاهش داده و به افزایش عمق بازار کمک می‌کند.
شفافیت در کشف قیمت
قیمت خودرو در تالار بورس و از طریق عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، بدون دخالت واسطه‌ها یا رانتی که معمولاً بازار آزاد را کنترل می‌کند. امکان تحویل فیزیکی خودرو و معافیت محدود از هزینه انبارداری، از دیگر مشوق‌های این مدل است.
کاهش ریسک نگهداری سرمایه
سرمایه‌گذارانی که خودرو را به قصد نگهداری یا استفاده نمی‌خواهند، می‌توانند گواهی خود را نقد کنند. مسئولیت انبارداری و بیمه، با شرکت‌های مجاز طرف قرارداد بورس کالاست.
برد-برد برای تولیدکننده و مصرف‌کننده
تولیدکننده به‌جای انبار محصول و انتظار برای فروش سنتی، از نقدینگی حاصل از فروش گواهی بهره‌مند می‌شود. از سوی دیگر، مصرف‌کننده نیز نیاز به پرداخت یکجای مبلغ خودرو یا ورود به قرعه‌کشی‌های بی‌سرانجام نخواهد داشت.
🌍 تجربه‌های جهانی قابل‌تعمیم
📌 ایالات متحده آمریکا:
صندوق‌های سرمایه‌گذاری نفتی در بورس کالای نیویورک، با استفاده از گواهی سپرده نفت، میلیاردها دلار گردش سرمایه ایجاد کرده‌اند؛ بی‌آنکه تراکنش فیزیکی صورت گیرد.
📌 چین:
بورس دالیان با صدور گواهی برای برنج و فولاد و راه‌اندازی انبارهای تخصصی، توانست نوسانات قیمتی را کنترل و اعتماد بازار را جلب کند. همین الگو با تطبیق، می‌تواند برای خودرو نیز کاربرد داشته باشد.
⚠️ چالش‌ها و مخاطرات
- استانداردسازی پیچیده خودروهادر مقایسه با کالاهای همگن، خودروها از نظر برند، تیپ، آپشن و مدل متنوع‌اند. صدور گواهی برای هر نوع خودرو نیازمند چارچوب فنی و دسته‌بندی دقیق است.
- هزینه‌های انبارداری و تحویل فیزیکیدر نبود زیرساخت گسترده انبارش خودرو، هزینه بیمه و نگهداری می‌تواند هزینه تمام‌شده گواهی را بالا ببرد و جذابیت آن را کاهش دهد.
- احتمال افزایش قیمت کف بازاراگر قیمت کشف‌شده در بورس به مرجع تبدیل شود، ممکن است به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در بازار آزاد منجر شود؛ خصوصاً در شرایط ورود نقدینگی غیرمولد.
- ضرورت نظارت دقیقبدون رگولاتوری قوی، خطر دستکاری بازار، انحصار خرید یا سوءاستفاده از اطلاعات نهانی وجود دارد. محدودسازی حجم خرید برای کدهای بورسی خاص و تعیین الزامات انبارداری، باید در اولویت باشد.
✅ جمع‌بندی و چشم‌انداز
گواهی سپرده خودرو اگرچه ابزاری نوآورانه و امیدوارکننده است، اما در مرحله‌ی گذار قرار دارد. موفقیت آن در گروی:
- ارتقای زیرساخت انبارداری خودرو
- دسته‌بندی استاندارد مدل‌ها و تیپ‌ها
- حضور فعال و شفاف نهادهای ناظر و بخش خصوصی
تجربه بورس‌های جهانی نشان داده، اگر فرآیند تحویل ساده شود و اعتماد عمومی جلب شود، می‌توان نقدینگی خُرد را به سمت تولید واقعی هدایت کرد.
در نهایت، این ابزار می‌تواند سرآغازی برای پایان انحصار، حذف واسطه‌ها و شکل‌گیری بازار خودرویی شفاف و قابل‌اعتماد باشد—رؤیایی که سال‌هاست ایرانیان در انتظار آن‌اند.
source