به گزارش تابناک اقتصادی؛ سعید جلیلی نامزد ریاست‌جمهوری در اظهارنظری جنجالی و حاشیه ساز از ایده ساخت ده پتروپالایشگاه با تأمین مالی از جیب مردم خبر داده و نوشته است: اگر ۱۰ پتروپالایشگاه مثل خلیج فارس داشته باشیم، نه تنها نیاز نیست نفت بفروشیم؛ بلکه باید نفت هم بخریم. جلیلی با تأکید بر اینکه تأمین مالی آن هم امکان پذیرست؛ بیان داشته است: منابع مالی زیادی در دست مردم است که می‌شود به سمت این موارد هدایت شود و به سمت بازار‌هایی نظیر سکه و دلار نرود.

در این خصوص که اساساً برای ساخت ۱۰ پتروپالایشگاه در قدوقواره خلیج فارس چه میزان منابع مالی نیاز است و آیا با این اقدام در آینده به سمت خرید نفت خواهیم رفت یا خیر؛ به سراغ سید حمید حسینی کارشناس حوزه انرژی رفتیم.

حمید حسینی در گفت و گو با تابناک اقتصادی ، با اشاره به اینکه ستاره خلیج فارس به معنای فنی و علمی، پتروپالایشگاه نیست و صرفا پالایشگاه میعانات گازی است، بیان داشت: این نامزد ریاست جمهوری گفته که اگر ۱۰ پتروپالایشگاه مثل خلیج فارس احداث کنیم، مسائل و مشکلات کشور حل می‌شود. اولاً باید توجه داشت که ستاره خلیج فارس، میعانات گازی مصرف می‌کند و نه نفت خام؛ ثانیاً در حال حاضر با کمبود شدید میعانات گازی مواجه هستیم. به‌گونه‌ای که میعانات گازی به‌قدری نداریم که بخواهیم پالایشگاه جدید بسازیم ؛ حتی یکی از طرح‌هایی که در شرف بهره‌برداری است، برای تأمین خوراک آن با چالش و مشکل مواجه هستند.

سوم این که در حال حاضر برای ساخت ۱۰ پتروپالایشگاه، حدود ۱۲۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری لازم است. این در حالی است که برای تامین مالی ساخت این ۱۰ پتروپالایشگاه روی دلار و سکه‌های مردم حساب باز شده است، اما در خوش بینانه‌ترین حالت گفته می‌شود که ممکن است مردم ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار، در گاوصندوق‌ها و خانه‌ها و صندوق امانات داشته باشند. حالا اینکه با چه استدلالی می‌توانند مردم را قانع کنند که همین ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار را برای ساخت پتروپالایشگاه بیاورند، خودش حرف و حدیث و، اما و اگر دارد.
عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی افزود: از سوی دیگر برای ساخت پالایشگاه نیاز به دانش فنی روز دنیا داریم. به‌گونه‌ای که در زمانی که تحریم نبودیم، توانسته بودیم دانش فنی ستاره خلیج‌فارس و سایر پالایشگاه ها را از سایر کشور‌ها بگیریم، اما الان باتوجه‌به تحریم‌ها، نمی‌توانیم به سراغ سرمایه‌گذاری برویم و بدون اینکه گارانتی برای جواب‌دهی سرمایه‌گذاری در اختیار داشته باشیم، اقدام به ساخت کنیم.

از سوی دیگر، نیاز به تجهیزات داریم. اگر در سال ۹۵ برجام امضا نشده بود، به هیچ وجه نمی‌توانستیم پالایشگاه ستاره خلیج فارس را راه اندازی کنیم؛ چراکه بسیاری از کمپرسورها، اتاق کنترل و تجهیزات حساس فنی، در گمرکات معطل مانده بود.

پالایشگاه سازی بدون توجیه اقتصادی

به گفته وی در کنار همه این موارد، نکته مهم این است که امروزه در دنیا پالایشگاه سازی دیگر توجیه اقتصادی ندارد. این در حالی است که ظرفیت پالایشگاه‌های دنیا، حدود ۱۰۰ میلیون بشکه و کل مصرف دنیا حدود ۱۰۳ تا ۱۰۴ میلیون بشکه نفت خام است که بخشی از این هم برای پتروشیمی‌ها خواهد بود. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف نفت در دنیا از سال ۲۰۳۵ به بعد با توجه گسترش و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و خودرو‌های برقی، کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین با توجه به این مساله، دیگر کسی به سمت ساخت پالایشگاه و سرمایه گذاری در این بخش نمی‌رود.

حسینی تأکید کرد: اگر این میزان پول برای ساخت ۱۰ پتروپالایشگاه در اختیار است، قاعدتاً و منطقاً باید این پول را در بخش بالادستی هزینه کنیم تا میلیارد‌ها دلار نفت خام کشورمان زیر زمین باقی نماند. چون با توجه‌ به روند موجود در دنیا، از ۲۰۳۵ به بعد مصرف نفت در دنیا کاهش پیدا می‌کند و اگر نتوانیم ذخایر نفتی را استفاده کنیم، ممکن است دیگر استخراج نفت، اقتصادی نباشد؛ بنابراین اگر چنین مبلغی برای ساخت پتروپالایشگاه در اختیار داریم، منطقی‌تر است به سمت افزایش تولید نفت برویم که ارزش افزوده بسیار بالاتری نسبت به پالایشگاه دارد.

امتیاز ویژه دولت برای سرپا نگه داشتن پالایشگاه ها

وی ادامه داد: این در حالی است که در بهترین پالایشگاه‌های دنیا، زودتر از پنج تا شش سال نمی‌توان به بازگشت اصل سرمایه امیدوار بود. در نتیجه ارزش‌افزوده‌ای که در تولید نفت حاصل می‌شود اصلاً با پالایشگاه قابل قیاس نیست. الان در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، به‌رغم همه سرمایه‌گذاری‌های چند ساله، حالا توجیه اقتصادی ندارد. به بیان دیگر اگر دولت میعانات گازی را زیر قیمت صادراتی، به پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس عرضه نکند، این پالایشگاه توجیه اقتصادی ندارد. این رویه برای بقیه پالایشگاه‌های کشور هم صادق است. یعنی دولت تخفیف می‌دهد تا این پالایشگاه‌ها توجیه اقتصادی داشته باشند.

حسینی ادامه داد: از طرفی دیگر، اگر این میزان پول برای ساخت پالایشگاه داریم، منطقی این است که در صنعت پتروشیمی سرمایه گذاری کنیم. الان به اندازه نیازمان، پالایشگاه داریم و حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه ظرفیت داریم. به عقیده من با کنترل مصرف و به روز کردن پالایشگاه‌های فعلی، می‌توانیم نیاز‌های کشور را برطرف و تامین کنیم و اینکه بگوییم ما حتما باید در دنیا صادرکننده فرآورده نفتی باشیم، توجیه اقتصادی نخواهد داشت. وقتی دانش فنی قدیمی و پالایشگاه‌های قدیمی در این حوزه داریم، به هیچ وجه نمی‌توانیم به توجیه اقتصادی برسیم؛ در حقیقت با وجود اینکه در تولید نفت خام می‌توانیم سودآوری داشته باشیم، اما در پالایش و فرآوری نمی‌توانیم به سود برسیم و امکان رقابت در بازار‌های جهانی را نداریم.

اولویت چیست؟

عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی در پایان گفت: اگر ۱۲۰ میلیارد دلار پول برای ساخت پتروپالایشگاه داریم؛ باید اولویت بندی کنیم. در حال حاضر چالش خرید هواپیما، تامین و تجهیز قطار و راه آهن و پروژه‌های نیمه تمام و توسعه میادین گازی مشترک در اولویت هستند و ساخت پالایشگاه در اولویت دهم است. وقتی گاز و نفتمان در میادین مشترک توسط همسایه در حال غارت شدن است، چرا باید حرف از این بزنیم که می‌خواهیم نفت تولیدی خودمان را پالایش کنیم؟ بنابراین اولویت این است که اگر پولی داریم، در میادین مشترک و بالادست نفت و گاز سرمایه گذاری کنیم تا ناترازی را بتوانیم از بین ببریم.