به گزارش مجله ماشین، اگر تاکنون دیده‌اید که یک مکانیک پیش از نصب شمع جدید، با ماژیک خط کوچکی روی آن می‌کشد، او در حال انجام یک ترفند فنی به نام «ایندکس‌گذاری شمع» (Spark Plug Indexing) است. این کار یک تنظیم ساده اما مهم است که می‌تواند به‌ویژه در موتورهای با عملکرد بالا، تفاوت محسوسی در احتراق ایجاد کند.

ایندکس‌گذاری شمع دقیقاً چیست؟

اکثر شمع‌های استاندارد دارای یک الکترود بدنه (یا الکترود منفی) هستند؛ همان بازوی فلزی کوچکی که روی الکترود مرکزی خم شده است. هنگامی که شمع جرقه می‌زند، این بازوی فلزی می‌تواند مسیر گسترش شعله را مختل یا تسهیل کند.

هدف ایندکس‌گذاری این است که شمع را طوری نصب کنیم تا الکترود بدنه برخلاف جهت دریچه ورودی (سوپاپ هوا) قرار بگیرد.

• وضعیت مطلوب: اگر الکترود بدنه از مسیر سوپاپ هوا به سمت داخل محفظه احتراق دور باشد، شعله ایجاد شده می‌تواند با مسیر باز و بدون مانع، ترکیب سوخت و هوا را به‌سرعت و به طور کامل بسوزاند.
• وضعیت نامطلوب: اگر الکترود بدنه جلوی مسیر شعله قرار گیرد، یک اختلال جزئی در گسترش شعله ایجاد می‌شود که منجر به احتراق کمتر کارآمد می‌شود.

چرا این تنظیم کوچک اهمیت دارد؟

در خودروهای استاندارد معمولی، تأثیر ایندکس‌گذاری شمع بسیار ناچیز است و عملاً تفاوتی ایجاد نمی‌کند. اما در دنیای موتورهای تقویت‌شده (High-Compression) و پر دور (High-RPM) شرایط کاملاً متفاوت است:

• احتراق روان‌تر: در موتورهایی که برای دستیابی به حداکثر کارایی تنظیم شده‌اند، هرگونه ناهماهنگی در احتراق می‌تواند به پتانسیل از دست رفته تبدیل شود. ایندکس‌گذاری به ایجاد گسترش شعله‌ای یکنواخت و ثابت کمک می‌کند.
• بهره‌وری و قدرت بیشتر: احتراق روان‌تر به معنای خام‌سوزی کمتر، آلایندگی تمیزتر و در نهایت، کسب اندکی اسب بخار اضافه است (معمولاً ۱ تا ۲ اسب بخار که در مسابقات اهمیت دارد).
• کاهش ناک (Knock): در موتورهای پرخوران (توربوشارژ و سوپرشارژ) که حساسیت بالایی به راندمان احتراق دارند، موقعیت بهینه شمع می‌تواند مقاومت موتور در برابر پدیده مخرب ناک (Detonation) را بهبود ببخشد.

ایندکس‌گذاری چگونه انجام می‌شود؟

این فرآیند دستی و وقت‌گیر است و شامل مراحل زیر است:

• علامت‌گذاری: مکانیک ابتدا موقعیت الکترود بدنه را روی بدنه شمع علامت می‌زند.
• نصب و چک کردن: شمع را در جای خود می‌بندد و بررسی می‌کند که علامت (که نشان‌دهنده الکترود بدنه است) در موقعیت مطلوب (دور از سوپاپ هوا) قرار گرفته باشد.
• استفاده از واشرهای تنظیم: اگر شمع در موقعیت صحیح قرار نگرفته باشد، از واشرهای تنظیم (Indexing Washers) با ضخامت‌های متفاوت استفاده می‌کند تا عمق نشستن شمع را تغییر دهد و در نتیجه، جهت الکترود بدنه را به موقعیت ایده‌آل برساند.
• سفت کردن نهایی: در نهایت شمع با گشتاور (Torque) صحیح سفت و جهت آن مجدداً تأیید می‌شود.

📝 نکته: برخی تولیدکنندگان شمع‌های مدرن (مانند NGK) تلاش کرده‌اند تا شمع‌ها را به صورت “از پیش ایندکس‌شده” تولید کنند، اما برای تیونرهای حرفه‌ای، تنظیم دقیق و دستی همچنان یک امتیاز و نشانه کمال‌گرایی فنی محسوب می‌شود.