پس از چانه‌زنی بسیار و گذشت از بیش از یک سال، در آستانه تشکیل دولت چهاردهم، کابینه دولت سیزدهم آیین‌نامه واردات خودروهای دست دوم را ابلاغ کرد. بر اساس این آیین‌نامه، افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند نسبت به ثبت‌سفارش و واردات خودرو اقدام کنند. برای ثبت‌سفارش دیگر نیازی به کارت بازرگانی وجود ندارد و افراد می‌توانند نسبت به واردات خودروهایی که در کشور برای آن خدمات پس از فروش از سوی شرکت‌های مختلف وجود دارد اقدام کنند. اما این آیین‌نامه نیز با وجود استقبالی که از آن از سوی فعالان اقتصادی و حوزه خودرو شده، دارای اشکالاتی است. در این آیین‌نامه سن خودروهایی که می‌توان وارد کرد بین ۳ تا ۵ سال اعلام شده است و مشخص نیست چرا نمی‌توان خودرویی با عمر یک سال کارکرد یا کمتر را وارد کرد.
از نکات مثبت این آیین‌نامه بحث واردات خودرو با ارز منشأ خارجی به‌جای ارز منشأ متقاضی است. این روند باعث خواهد شد تا بسیاری از ایرانیان که در خارج کشور دارای ارز هستند، بتوانند نسبت‌به واردات خودرو اقدام کنند. همچنین این باعث می‌شود ارز صادراتی که در سال‌های گذشته ازسوی صادرکنندگان به داخل کشور نیامده است، از طریق خودرو وارد شود. آنچه در ادامه می‌خوانید سخنانی است که یک میزگرد آنلاین با حضور فعالان و کارشناسان حوزه خودرو مطرح شده است.
مشکل واردات خودرو با حجم موتور۲۵۰۰ سی‌سی حل خواهد شد
جلال رشیدی‌کوچی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی
واردات خودروهای نو و کارکرده قانون مصوب مجلس بوده است. نزدیک به یک سال بود که در انتظار آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده بودیم. ساعت‌ها برای این آیین‌نامه وقت گذاشته شد.
۹۰درصد این آیین‌نامه آن چیزی بود که ما در مجلس گذشته دنبال می‌کردیم. چه در بحث تامین ارز و چه در بحث واردات توسط افرادی حقیقی و حقوقی و استانداردهای واردات همگی توسط مجلس گذشته تعیین شد. آیین‌نامه قابل تغییر است و چیز ثابتی نیست. حتما در دولت آقای پزشکیان تغییرات لازم داده خواهد شد.
نباید وارد فضای سیاسی شویم. آنچه اهمیت دارد این است که قانون واردات خودرو چه در دولت گذشته و چه دولت آقای پزشکیان و هر دولت دیگری به نفع مردم اجرا شود. واکنش بازار را خواهیم دید. در قصه واردات خودرو چند نکته باعث شد آن حلاوت در کام مردم شکل نگیرد. متاسفانه دولت سیزدهم تعرفه‌ها را بسیار بالا گرفت همین باعث شد خودرو بنزینی ۱۷هزار دلاری در بازار به ۴۰هزار دلار رسید.
همچنین واردکنندگان محدود شدند و نوعی رانت شکل گرفت. این مسائل باعث شد واردات تاثیرگذار نباشد. اما با این آیین‌نامه که مصوب شده، شاهد حضور تعداد بسیاری خودرو در کشور باشیم.
حباب بازار خودرو را هم همین حالا ترکیده در نظر بگیرید. بسیاری از شرکت‌هایی که صادرات داشتند بخش یا خیلی از ارز حاصله را وارد کشور نمی‌کردند. اما به‌نظر می‌رسد با تسهیل واردات خودرو شاهد ورود این ارز به صورت خورو به کشور خواهیم بود.
درخصوص حجم موتور ۲۵۰۰سی‌سی نیز باید اشاره کنم که بخش مهمی از خودروها به لندکروزر و لکسوس‌های شرکت تویوتا بازمی‌گردد. اما به‌نظرم همان‌طور که مشکلات مربوط به ارز منشأ خارجی و کارت بازرگانی و… که در آیین‌نامه وجود داشت، حل شد؛ بحث واردات خودروهایی با حجم موتور ۲۵۰۰ سی‌سی هم حل خواهد شد.
این آیین‌نامه یک‌سری ریزه‌کاری دارد که قابل حل است و با بخشنامه می‌توان آن را تغییر داد. مثلا بحث واردات خودرو با سن ۳ تا ۵ سال قابل حل است و ظاهرا صرفا در آیین‌نامه خواسته‌اند چیزی نوشته باشند، وگرنه خودرویی که یک روز هم کار کرده باشد، مشمول خودرو دست‌دوم خواهد شد و می‌توان نسبت به واردات آن اقدام کرد. البته به‌نظرم این موارد نیز جای نگرانی نخواهد داشت و قابل حل خواهد بود.
واردات خودرو باعث بازگشت ارزهای خارج کشور می‌شود
مهدی خطیبی، مدیرعامل سابق ایران خودرو
اگر بخواهیم موضوع واردات خودروهای نو و کارکرده را بررسی کنیم با ۵ محور یا سوال مواجه می‌شویم. یک مورد سال ساخت این خودروهاست.
مورد دوم بحث تامین ارز و چگونگی انجام آن است.
مورد سوم این است که چه کسانی می‌توانند این خودروها را وارد کنند.
مورد چهارم بحث تعرفه واردات است و مورد پنجم نیز بحث حجم موتور، سگمنت و… است.
یکی از مهم‌ترین سوالاتی که باید به آن پاسخ داده شود، بحث تامین ارز است. در تمام سال‌هایی که واردات خودرو را ممنوع کردند، دلیل اصلی آن افزایش تقاضا برای ارز و به تبع آن بالا رفتن نرخ دلار بود. این در حالی است که بارها پیشنهاد شده بود از محل ارز صادرات یا ارز ایرانیان خارج کشور اقدام به واردات خودرو شود. از این حیث به نظرم آیین‌نامه خوب تنظیم شده و جلوی این بهانه را که نرخ ارز بالا خواهد رفت، می‌گیرد.
دو مزیت مهم نیز در آن مستتر است؛ یک مورد این‌که ۹میلیارد دلار ارز صادراتی ما بازنگشته است و بحث واردات خودرو می‌تواند به بازگشت این ارز به کشور کمک کند. مورد دوم این‌که؛ برخی هموطنان خارج کشور خواستار سرمایه‌گذاری تبدیل دلار خود به ریال در داخل بودند و واردات خودرو یکی از راهکارهای مهم است که می‌تواند به ایرانیان خارج کشور به منظور سرمایه‌گذاری در ایران کمک کند. البته کشورهای مبدا واردات به اروپا، ژاپن و کره محدود شده است. درحالی‌که برخی برندهای این محدوده، شرکای بین‌المللی دارند و مشخص نشده تکلیف واردات از شرکتی که در سایت‌های خارجی مستقر در دیگر کشورها اقدام به تولید می‌کند، چیست.
در سال‌های گذشته ما در واردات خودرو تویوتا کمری هیبرید که در ژاپن تولید نمی‌شود، دچار مشکل شدیم. بنابراین باید مشخص شود خودروساز مادر باید ژاپنی باشد یا حتما در ژاپن تولید شود.
اصولا سوال این است که چرا واردات را محدود کرده‌ایم؟ چرا واردات را محدود به سن ۳ تا ۵ سال کرده اند؟ خیلی از خودروهای روز دنیا چند ماه پس از استفاده دچار افت شدید قیمت می‌شوند. چرا نتوانیم این خودروها را با قیمت مناسب خریداری کنیم؟
واردات با منابع ارزی تعیین‌شده، قیمت ارز را افزایش نمی‌دهد
حسین سلاح‌ورزی، رئیس سابق اتاق بازرگانی تهران
صرف نظر از تفسیر و تعبیرهای مختلف درخصوص تصویب و ابلاغ دیرهنگام این آیین‌نامه که تکلیف قانونی در دولت سیزدهم بود و انجام نشده بود، باید اذعان داشت اجرای آن می‌تواند تاثیر جدی بر کارآیی بازار خودرو داشته باشد.
این تاثیر اعم‌از خودروهای کار و تجاری و مسافری است. ضمن این‌که بر خودروهای سواری تاثیر بسزایی خواهد داشت. این روند به لجستیک کشور کمک می‌کند و در نهایت باعث افزایش ارزش افزوده بخش خدمات کشور و رشد اقتصادی خواهد شد. ضمن این‌که واردات خودرو باعث کاهش مصرف سوخت در کشور و همچنین پایین آمدن میزان آلایندگی خواهد شد. اما موضوع ارز یکی از بحث‌هایی بود که طی ماه‌های اخیر مطرح بوده و تنها مانعی که دولتمردان در خصوص واردات خودرو مطرح می‌کردند، بحث تامین ارز بود.
استدلال می‌شد که منابع تامین ارز مشخص باشد و به سمت ارز حاصل از صادرات برود یا منابعی با منشأ متقاضی باشد. بانک مرکزی هم به‌عنوان متولی ارزی توجیه و استدلال خاص خود را داشت؛ از یک‌سو، معتقد بودند که ارز حاصل از صادرات غیرنفتی را برای تامین نیاز مواد اولیه واحدهای تولیدی احتیاج دارند. ضمن این‌که تجربه‌های عجیب و غریب هم در این زمینه وجود داشت.
مثلا به شرکت‌هایی که می‌خواستند واردات خودروهای چینی یا قطعات آن را انجام دهند، گفته شده بود در ازای صادرات غیرنفتی این کار انجام شود. در یک مقطعی شاهد بودیم خودروسازان تبدیل به صادرکننده پسته شده بودند. یعنی پسته صادر می‌کردند تا مابه‌ازای آن بتوانند خودرو یا قطعات وارد کنند. این صادرات غیرنفتی موجب شد رقابت مخربی نیز ایجاد شود. مثلا قیمت جهانی پسته ایران را خراب کردند.
همچنین معتقد بودند که اگر کسی با ارز منشأ متقاضی اقدام به واردات خودرو کند، این روند منجر به افزایش تقاضا برای ارز و در نهایت بالا رفتن قیمت ارز در کف بازار خواهد شد. اما خوشبختانه کنترل انتظارات تورمی در پی اعلام نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری، باعث کنترل نرخ ارز در کشور شده است.
در ماده ۳ این آیین‌نامه در بحث ارز گفته شده است که بخشی از ارز می‌تواند حاصل از صادرات کالا و خدمات باشد، بخشی از آن می‌تواند شامل سرمایه‌گذاری خارجی باشد و یک مورد هم عامدا و عاملا به‌جای عبارت ارز با منشأ متقاضی از عبارت ارز منشا خارجی استفاده است. یعنی لزوما به پولی برمی‌گردد که فرد در خارج از کشور در اختیار دارد و نیازی نیست که در داخل از کف بازار تامین کند.
درمجموع منابع قابل توجهی ارز در خارج کشور وجود دارد. از این رو، پیش‌بینی من این است که اثر منفی روی بازار ارز نخواهد داشت و همین مساله باعث تقویت صادرات غیرنفتی کشور خواهد شد. ضمن این‌که یکی از وعده‌های آقای طیب‌نیا به‌عنوان یکی از ارکان اقتصادی دولت چهاردهم، این است که اجبار عرضه ارز حاصل از صادرات با نرخ تعیینی بانک مرکزی در سامانه نیما برداشته شود. یعنی دیگر این ارز به قیمت ۴۴هزار تومان در سامانه عرضه نمی‌شود و با قیمت روز به فروش خواهد رسید. این مساله عرضه ارز توسط صادرکنندگان غیرنفتی را افزایش خواهد داد و شاهد افزایش قیمت ارز نخواهیم بود.
اما ابهامی که درخصوص این آیین‌نامه وجود، تبصره یک ماده ۶ است که در مورد سود بازرگانی صحبت کرده است. در این تبصره آمده است که نرخ سود بازرگانی باید به‌گونه‌ای باشد که باعث شکل‌گیری امتیاز ویژه اقتصادی برای واردکنندگان نباشد. درحالی‌که اگر نرخ سود بازرگانی رفته‌رفته افزایش پیدا کند، توجیه واردات از بین خواهد رفت.
یعنی افزایش سود بازرگانی با توجیه حمایت از خودروسازان داخلی نباید رخ دهد. در بحث ثبت‌سفارش خودرو برای افراد حقیقی هم باید کمترین بوروکراسی انجام شود تا افراد به‌راحتی بتوانند اقدام به ثبت خودرو واردات کنند.
سن خودرو، از نکات عجیب آیین‌نامه واردات خوروهای کارکرده است
علی خسروانی، نایب‌رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو تهران
بر اساس این آیین‌نامه، واردات خودرو بدون ثبت‌سفارش فاقد اعتبار است. یعنی افرادی که اقدام به واردات خودرو می‌کنند، باید پیش از واردات ثبت‌سفارش انجام دهند. در گذشته به این صورت بود که خودرو ابتدا وارد گمرک می‌شد و بعد ثبت‌سفارش انجام می‌شد. بنابراین ثبت‌سفارشی که بعد از ورود خودرو باشد فاقد اعتبار است. در ماده دیگر به سن خودرو پرداخته شده است.
در این آیین‌نامه آمده است که سن خودرو باید بین ۳ تا ۵ سال باشد که نکته عجیبی است. من دلیل این مساله را متوجه نشدم که چرا نمی‌توان خودرو ۲ سال کارکرد را وارد کرد. بحث دیگر تاکید بر استاندارد خلیج‌فارس در این آیین‌نامه است.
در استاندارد خلیج فارس چراغ مه‌شکن الزامی نیست، اما در استاندارد ایران چراغ مه‌شکن الزامی است. نکته دیگر، در مورد برند و کشور تولیدکننده است.
در آیین‌نامه آمده است که واردات از کشورهای اروپا، ژاپن و کره‌جنوبی باشد. کره‌جنوبی قبلا محل بحث بود که با نام بردن از این کشور ابهامات از بین رفته است. خودروهایی مانند کیا و هیوندای در کشورهای خلیج‌فارس وجود دارد و قابل خرید است. ضمن این‌که واردات این خودروها برای مصرف‌کننده داخلی هم جذاب است. چراکه هم خدمات پس از فروش این خودروها به‌طور گسترده در کشور وجود دارد و هم قطعات این خودروها بسیار فراوان وجود دارد.
خودروهایی که شامل این آیین‌نامه می‌شوند، عبارتنداز خودروهای سواری، ون، وانت، مینی‌بوس، اتوبوس، کامیونت، کامیونت و کشنده تریلر. واردات وانت یکی از موارد بسیار مهم در این آیین‌نامه است.
بسیاری از علاقه‌مندان خواهان واردات خودروهای آفرود بودند. با این آیین‌نامه امکان واردات این خودروها هم فراهم خواهد شد.
در مورد ممنوع بود واردات خودروهای با حجم موتور ۲۵۰۰سی‌سی هم باید عرض کنم این احتمال وجود دارد که رفته‌رفته این خودروها هم وارد شود. ضمن این‌که به‌نظر هم نمی‌رسد در صورت آزادسازی واردات این خودروها، حجم چندانی از واردات به این خودروها اختصاص نخواهد یافت. در گذشته هم میزان واردات خودروهایی با این حجم موتور کمتر از ۵درصد کل واردات بود.