کار و کاسبی فروشندگان وام بانکی در فضای مجازی سکه شده است. در گذشته نیازمندی روزنامه‌ها و تراکت‌های کاغذی توزیع شده در خیابان‌ها تنها مرجع تبلیغات شرکت‌های کاغذی بود. در ابتدای دهه ۹۰ با داغ شدن موضوع وام فروشان مسئولان بانک مرکزی واکنش نشان دادند و با غیرقانونی خواندن این نوع فعالیت‌ها بیان کردند که مردم فریب این شرکت‌ها را نخورند. اما شبکه‌های مجازی و سایت‌های اینترنتی هم به کمک کلاهبرداران آمدند. مجرمان با کوچ به سمت دنیای مجازی بستر کلاهبرداری‌های خود را به صورت آنلاین، پهن کردند. شاید در گذشته چراغ خاموش و با استفاده از واژه تأمین سرمایه، اقدامات مجرمانه خود را کلید می‌زدند، اما در قرن جدید بدون داشتن محدودیتی، کانال‌های تلگرامی را قُرق کرده‌اند. دریافت وام فوری در کانال‌های تلگرامی، یکی دیگر از انواع کلاهبرداری‌های مجرمان در شبکه‌های اجتماعی است. کلاهبرداران مجازی، پشت کانال‌های تلگرامی به‌طور فزاینده‌ای ظهور کرده‌اند. این کانال‌ها با جعل عناوین و معرفی خود به‌عنوان نمایندگان بانک مرکزی، پول‌های هنگفتی را با وعده‌های دروغین به جیب می‌زنند. اما شکایت‌های متعدد از سوی مشتریان این کانال‌ها، نمایانگرعدم تحقق وعده‌ها و ناتوانی در دریافت مبالغ پرداخت‌شده است.

بازی با پول متقاضیان وام

محمود یکی از قربانیان وام تلگرامی است. مردی که در مدت کوتاهی برای یک گروه وام تلگرامی، ۲۴ میلیون تومان به بهانه‌های مختلف واریز کرده، اما هیچ وامی دریافت نکرده است. او به «شهروند» می‌گوید: «اوایل تیرماه بود که با یک گروه تلگرامی که مدعی تحویل وام فوری بود، آشنا شدم. اعتماد کردم و در خواست وام دادم. در این مدت مبالغی را به عنوان کارمزد وام، مالیات وام از من گرفتند. در مجموع ۲۴ میلیون تومان واریز کردم. هر زمان که درخواست پول می‌کردند، قول می‌دادند که بعد از چند ساعت وامم واریز خواهد شد، اما این روند یک ماه طول کشید و هیچ خبری از وامم نشد. هنوزهم به من پیام می‌دهند که پول را واریز می‌کنند. حتی یکبار تماس گرفتند که پول را تا یک ساعت دیگر واریز می‌کنند. من که نیاز فوری به پول داشتم ۲۴ میلیون تومانم هم از دستم رفت. حالا به پلیس فتا شکایت کرده‌ام.»

نازنین یکی دیگر از شاکیان وام‌های تلگرامی است. یک گروه تلگرامی وام فوری به او و همسرش وعده وام یک میلیارد تومانی داده بودند. این زن به «شهروند» می‌گوید: «در تلگرام کانالی وجود داشت که مدعی بود وام بدون ضامن می‌دهد. شرایطش هم گرفتن عکس کارت ملی و شناسنامه و شماره حساب بود که استعلام بگیرند. برای دریافت یک میلیارد تومان باید ۶ میلیون تومان ابتدا برای ثبت نام پرداخت می‌کردیم. مدعی بودند که وام پس از ۷ روز کاری به حساب همسرم واریز می‌شود و ما باید ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون را در مدت ۲۰ سال به صورت اقساطی به همین کانال تلگرامی وام فوری برگردانیم. اما در مدت خیلی کوتاه، به بهانه‌های مختلف از جمله پیش پرداخت، تأیید امضا، تأییدرسید و مالیات حدود ۶۰ میلیون به حسابشان واریز کردیم. آخرین فیش واریزی را که ارسال کردیم مدعی شدند وام در مدت ۲۴ ساعت به حساب همسرم واریز می‌شود. اما از آن روز دیگر پاسخ ما را ندادند در صورتی که همیشه خودشان پیگیر بودند.»

رامتین هم قربانی وام‌های فوری کانال‌های تلگرامی شده است. او به «شهروند» می‌گوید: «با یک گروه تلگرامی آشنا شدم که مدعی پرداخت وام تلگرامی از بانک مرکزی بود. کلی هم کلیپ رضایت و واریزی در کانال وجود داشت. مدارک شناسایی تحویل دهنده وام را برای من ارسال کردند، حتی آدرس دفترشان را برام فرستادند. اعتماد پیدا کردم و ۵۰ میلیون تومان به حسابشان واریز کردم. اما راضی نبودند و مدام می‌گفتند ۱۰ میلیون دیگر برای تأیید رسید پرداخت کنم تا وام از داخل سیستم به حساب من واریز شود. از آخرین پرداختی که داشتم حدود دو ماه می‌گذرد، اما از وام خبری نیست و پاسخ تماس‌هایم را هم نمی‌دهند. شماره حساب و مدارک را به پلیس فتا بردم که در آنجا متوجه شدم همه چیز جعلی است. حالا با وجود طی‌کردن مراحل قضایی هنوز به سرانجامی نرسیده‌ام.»

کارت‌های اجاره‌ای دردسرساز

شکایت‌کردن هم ساده نیست؛ زیرا شماره کارتی که افراد به آن پول واریز می‌کنند، بیشتر اجاره‌ای است و فقط هنگام طرح شکایت است که متقاضیان متوجه می‌شوند افراد پشت صحنه ردپایی از خود به‌جا نگذاشته‌اند.

ناصر صمدزاده، وکیل پایه یک دادگستری، تمام مدارک هویتی و مجوز‌های وام‌های تلگرامی را جعلی می‌داند. او به «شهروند» می‌گوید: «تمام کلیپ‌ها و واریزی‌های مبنی بر ابراز رضایت مراجعین جعلی است که با سیستم دریافت پول پله پله تا جایی که مشتریان همچنان فریب دلایل و توجیهات را بخورند، پیش می‌روند. هیچ وامی درکار نیست، حتی اگر بابت قطع همکاری پول خود را طلب کنند، یا بی‌پاسخ می‌ماند یا رسید عودت پول جعلی از طریق شبا برای درخواست‌کنندگان وام ارسال می‌شود که هرگز آن پول به حساب واریز نمی‌شود.»

او معتقد است که برخورد قضایی با این ترفند کلاهبرداری مشکل است. این حقوقدان می‌گوید: «یکی از موضوعاتی که باعث می‌شود برخورد قضایی با این ترفند کلاهبرداری مشکل باشد؛ استفاده از کارت‌های اجاره‌ای است. این مسأله نه تنها باعث می‌شود که ردیابی افراد دشوارتر شود؛ بلکه در صورتی که فردی حساب و کدملی خود را به فرد دیگری اجاره می‌دهد، علاوه بر معاونت در جرم اصلی و تحمل مجازات مقرر برای آن جرم، به جرم پولشویی که مجازات آن استرداد تمام پول تراکنش‌شده و سود بانکی مقرر و همچنین جزای نقدی به میزان یک‌چهارم مبالغ تراکنش‌شده است، محکوم می‌شود.»

پشت پرده تبلیغات وام تلگرامی

سرگرد مختار رضایی؛ معاون فرهنگی اجتماعی پلیس فتای فراجا به «شهروند» از پشت پرده وام‌های تلگرامی می‌گوید: «وام‌های تلگرامی یکی از جدیدترین روش‌های کلاهبرداری در فضای مجازی هستند. این کلاهبرداری‌ها با وعده‌های وسوسه‌انگیز وام‌های فوری، بدون ضامن و با بهره کم، افراد را به دام می‌اندازند. اما واقعیت این است که پشت این تبلیغات جذاب، هیچ وامی وجود ندارد و تنها هدف این تبهکاران، کلاهبرداری از افراد نیازمند به وام است.» او روش کار کلاهبرداران را بسیار ساده، اما در عین حال پیچیده می‌داند: «کلاهبرداران ابتدا با تبلیغات جذاب و وعده‌های دروغین، اعتماد افراد را جلب می‌کنند. سپس با درخواست مبالغی به عنوان پیش‌پرداخت، مالیات، هزینه انجام امور اداری، کارمزد یا سایر هزینه‌های جانبی، از قربانیان خود کلاهبرداری می‌کنند. در برخی موارد، کلاهبرداران پس از دریافت مبلغ اولیه، با بهانه‌های مختلف از جمله تغییر قوانین یا نیاز به پرداخت مبالغ بیشتر، همچنان به درخواست پول ادامه می‌دهند. نکته مهم اینجاست که این کلاهبرداری‌ها اغلب در مراحل اولیه با مبالغ کم شروع می‌شود و به تدریج مبالغ درخواستی افزایش می‌یابد. این روش باعث می‌شود که قربانیان در ابتدا به کلاهبرداری شک نکنند و با پرداخت مبالغ بیشتر، خود را در دام این افراد گرفتار کنند.»

سرگرد مختار رضایی به یکی دیگر از شیوه‌های کلاهبردارانه در حوزه وام‌های آنلاین، اشاره می‌کند: «گرفتن فیلم رضایت از متقاضی شیوه دیگر این تبهکاران است. آن‌ها با این کار قصد دارند تا مدرکی جعلی در دست داشته باشند که نشان دهد متقاضی به طور داوطلبانه به آن‌ها پول پرداخت کرده است. این فیلم‌ها نه تنها برای فریب خود متقاضی و جلوگیری از شکایت او استفاده می‌شود، بلکه به عنوان ابزاری برای جذب قربانیان جدید نیز به کار می‌رود. کلاهبرداران با نمایش این فیلم‌ها به افراد دیگر، اعتماد آن‌ها را جلب کرده و آن‌ها را به پرداخت پول ترغیب می‌کنند.»

پشت این وام‌ها بانک‌ها قرار دارند؟

معاون فرهنگی اجتماعی پلیس فتای فراجا، وام‌های تلگرامی را به شبکه بانکی کشور متصل نمی‌داند و می‌گوید: «وام‌های تبلیغ شده در تلگرام به هیچ عنوان به شبکه بانکی کشور متصل نیستند و کلاهبرداری محض هستند. این کانال‌ها با وعده‌های دروغین وام‌های فوری و بدون ضامن، تنها به دنبال کلاهبرداری از افراد هستند. آن‌ها با جمع‌آوری اطلاعات شخصی و مالی شما، نه تنها وامی به شما پرداخت نمی‌کنند، بلکه ممکن است از این اطلاعات برای انجام سایر جرایم نیز استفاده کنند.»

او درباره پرونده‌های شکایت وام‌های تلگرامی نیز می‌گوید: «شکایت‌های مختلفی در خصوص کلاهبرداری‌های وام‌های تلگرامی ثبت شده است. بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی و نیاز مالی فوری، طعمه این کلاهبرداری‌ها شده‌اند. این نوع کلاهبرداری‌ها در برخی استان‌ها بیشتر وجود دارد.»
مختار رضایی، ادامه می‌دهد: «وعده این وام‌ها از چند میلیون تومان شروع می‌شود و تا چند میلیارد تومان نیز می‌رسد. کلاهبرداران با ارائه ارقام بسیار بالا، وسوسه افراد را برای شرکت در این طرح‌های کلاهبرداری افزایش می‌دهند. در برخی پرونده‌ها، حتی مشاهده شده است که مبلغ کلاهبرداری شده چندین برابر مبلغ وام وعده داده شده بوده است.»

او نقش پلیس فتا در مقابله با این افراد سودجو را پر رنگ می‌داند: «اقدامات قابل توجهی از سوی پلیس فتا برای مقابله با این جرایم و افراد سودجو صورت گرفته است. پلیس فتا با دستگیری و متلاشی کردن باند‌های مجرمانه فعال در این حوزه، مسدودسازی تارنما‌های جعلی، اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی و… همواره در جهت مقابله با این جرایم تلاش کرده است.»

به تبلیغات وام‌های تلگرامی اعتماد نکنید

معاون فرهنگی اجتماعی پلیس فتای فراجا به مردم هشدار می‌دهد: «هیچ‌گاه به تبلیغات وام‌های فوری که در فضای مجازی مشاهده می‌کنید اعتماد نکنید. این تبلیغات با وعده‌های دروغین و شرایط آسان، افراد را به سمت خود جذب می‌کنند. هدف اصلی این تبلیغات، کلاهبرداری و سوءاستفاده از نیاز مالی افراد است. برای دریافت وام، همیشه به بانک‌ها و مؤسسات مالی معتبر مراجعه کنید. این مؤسسات دارای مجوز‌های لازم برای ارائه خدمات بانکی هستند و تحت نظارت نهاد‌های نظارتی قرار دارند. با مراجعه به بانک‌ها، می‌توانید از امنیت و قانونی بودن فرایند دریافت وام اطمینان حاصل کنید. قبل از هرگونه پرداخت وجه به هر مؤسسه یا فردی، حتماً از صحت اطلاعات و اعتبار آن مؤسسه اطمینان پیدا کنید. می‌توانید با مراجعه به سایت رسمی بانک مرکزی یا سایر نهاد‌های نظارتی، از معتبر بودن مؤسسه مورد نظر مطمئن شوید. همچنین، از افراد مطمئن و قابل اعتماد نیز مشورت بخواهید. اطلاعات شخصی و مالی خود را به هیچ عنوان در اختیار افراد ناشناس قرار ندهید. این اطلاعات بسیار حساس هستند و در صورت لو رفتن، ممکن است سوءاستفاده‌های زیادی از آن‌ها صورت گیرد. به یاد داشته باشید که کلاهبرداران با استفاده از اطلاعات شخصی شما، می‌توانند به حساب‌های بانکی‌تان دسترسی پیدا کنند و از شما کلاهبرداری کنند. پلیس فتا از شهروندان عزیز تقاضا دارد در صورت مواجهه با کلاهبرداری‌های آنلاین به ویژه کانال‌های مدعی ارائه وام و تسهیلات، از طریق تماس با شماره ۰۹۶۳۸۰ یا مراجعه به سایت پلیس فتا به آدرس https://fata.gov.ir/ موضوع را گزارش کنند. شهروندان می‌توانند در صورت متضرر شدن از این فرآیند مجرمانه، با مراجعه به واحد‌های پلیس فتای کشور یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نسبت به طرح شکایت اقدام کنند.»