بیش از ۷ دهه از شروع تولید خودرو در ایران می‌گذرد و این صنعت دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده است. امروزه صنعت خودرو کشور نسبت به عمر خود، عقب‌ماندگی‌های زیادی دارد و حتی نسبت به شرکت‌های خودروسازی خارجی که عمر کمتری دارند، رشد پایین‌تری داشته است. در سال‌های اخیر شرکت‌های زیادی به این صنعت ورود کرده‌اند که بعضی از خودروسازان ایرانی عمر کوتاهی داشته و برخی از شرکت های خودروسازی ایران نیز توانسته‌اند هنوز هم به حیات خود ادامه دهند.

تاریخچه صنعت خودرو در ایران

شاید بسیاری از ما فکر کنیم که ایران خودرو که در ابتدا با نام ایران ناسیونال به تولید خودرو در کشورمان پرداخت، اولین شرکت سازنده خودرو در ایران است. اما این‌چنین نیست و قبل از ایران ناسیونال، خودروسازان ایرانی نیز به تولید خودرو اقدام کرده و نام خود را در صنعت خودرو ایران  ثبت کرده بودند. حتی در کشورمان برخی از خودروهای تجاری نیز قبل‌تر از ایران ناسیونال روی خط تولید رفته‌اند.

اما اولین خودروی تولیدی در ایران، از ساخته‌های فیات است. فیات در سال ۱۳۳۲ به عنوان اولین شرکت ماشین سازی ایران، اقدام به تاسیس خط تولید کرد. در سال ۱۳۳۵، گروه جیپ ایران که امروزه آن را به نام پارس خودرو می‌شناسیم، اقدام به مونتاژ و تولید محصولات جیپ کرد تا برای نیروهای نظامی و ژاندارمری و همچنین مردم عادی، یک خودرو مطمئن در دسترس باشد. با استقبالی که از محصولات جیپ در کشورمان شد، لندروور نیز در سال ۱۳۳۶، شرکت خود را در با نام کارخانجات لندروور که بعدها مرتب نام گرفت، تاسیس کرد.

اما ایران ناسیونال به‌عنوان اولین خودروساز ملی در فهرست شرکت های ماشین سازی ایران شناخته می‌شود که در واقع پیکان را به ایران وارد کرد و سپس همه قطعات آن را ساخت و در نتیجه آن را به شکل یک خودرو ملی و کاملاً ایرانی درآورد.

شرکت های خودروسازی ایران

در فهرست شرکت های خودروسازی ایران، نام‌های مختلفی به چشم می‌خورد که هر کدام تلاش کرده‌اند بخشی از بازار خودرو ایران را پوشش دهند. بعضی از خودروسازان ایرانی علاوه بر تولید ماشین‌های سواری و سبک، محصولاتی را نیز در حوزه خودروهای سنگین و تجاری عرضه می‌کنند.

آذر موتور (آمیکو)

شرکت آذرموتور که شروع فعالیت آن به سال ۱۳۶۸ برمی‌گردد، یک گروه صنعتی است که در ساخت لوازم متعددی از جمله آب‌گرم‌کن، کولرگازی، کلاه ایمنی، ساندویچ پنل و… تا موتورسیکلت، قطعات خودرویی و کامیون و کشنده، اشتغال دارد. این شرکت محصولات خودرویی خود را با نام آمیکو عرضه می‌کند. آذرموتور در ابتدا با ساخت خودروهای تجاری سنگین وارد صنعت تولید خودرو در کشورمان شد. اما چند سالی از عرضه پیکاپ‌های تک و دوکابین این شرکت به نام آمیکو آسنا نیز می‌گذرد.

آرین پارس موتور

آرین پارس موتور در ابتدا به عنوان واردکننده محصولات سواری میتسوبیشی خود را معرفی کرد. سپس به سمت مونتاژ و تولید محصولات تجاری سبک JAC از کشور چین رفت. اما این شرکت با انتخاب محصولی از دانگ فنگ به نام T5 Evo و عرضه آن به اسم لاماری ایما، خود را به عنوان سازنده خودروهای سواری نیز معرفی کرد. این خودرو در زمان معرفی به خاطر داشتن یک پیشرانه کم‌حجم اما پرقدرت و همچنین طراحی ظاهری خاص، توانست جلب توجه زیادی در بین خریداران داشته باشد. به تازگی نسخه هیبریدی و برقی این خودرو نیز از سوی آرین پارس موتور رونمایی شده است.

ایران خودرو

ایران خودرو توسط برادران خیامی در سال ۱۳۴۱ و با نام اولیه ایران ناسیونال متولد شد. برادران خیامی، کار ساخت خودرو را از ابتدایی‌ترین مراحل آن شروع و سرانجام با رسیدن سرمایه به حد مناسب و با کمک از دولت وقت، شرکت ایران ناسیونال را تاسیس کردند.

در آن زمان برخی از شرکت‌ها در حال ساخت و تجهیز خودروهای تجاری بودند، اما خودرویی که بتواند نام خودرو ملی و ایرانی به خود بگیرد، وجود نداشت. ایران ناسیونال شروع به تولید پیکان کرد و هرچند در آن روزها خودروهای آمریکایی و آلمانی، مشخصات فنی و رفاهی بسیار بهتری داشتند، اما سادگی، استهلاک پایین و ملی بودن پیکان باعث شد تا خریداران زیادی برای این خودرو وجود داشته باشد. پیکان متناسب با روند بزرگ شدنش، به‌روزرسانی‌های متعددی نیز به خود دید تا اینکه سرانجام در ابتدای دهه ۸۰ شمسی، از خط تولید خداحافظی کرد.

ایران‌خودرو در دهه ۷۰ شمسی، اقدام به همکاری گسترده با پژو فرانسه برای تولید پژو 405 کرد. بعدها سمند نیز براساس پلتفرم پژو 405، متولد شد. امروزه ایران‌خودرو برای عقب نیفتادن از رقبا، به مونتاژ خودروهای چینی در کنار محصولات بومی خودش مشغول است.

ایلیا موتور

ایلیا موتور با یک شاسی بلند از محصولات دایون به نام دایون Y5 خود را معرفی کرد. دایون Y5 یک شاسی‌بلند بر اساس وانت‌بار دایون V5 (کلوت) است که توسط مکث موتور مونتاژ و تولید می‌شود. اما دایون Y5 نتوانست آن‌چنان‌که باید و شاید در بازار حضور داشته باشد و فروش اندکی را تجربه کرد. این وضعیت برای یک محصول اصلی دیگر این شرکت یعنی بورگوارد BX5 و BX7 نیز وجود دارد که فقط در بازه کوتاهی و در تعداد اندکی فروخته شدند.

به‌تازگی صنایع خودروسازی ایلیا با قراردادی با شرکت کی جی موبیلیتی (سانگ یانگ) به سمت تولید پیکاپ کره‌ای به نام سانگ یانگ موسو خان رفته است. البته ایلیا موتور نسخه بهبودیافته دایون Y5 به نام دایون Y7 را روی خط تولید برده است و برنامه‌های تولید محصولات دیگری مثل وی جی وی U75 پلاس را نیز دارد.

بهمن موتور

بهمن موتور از قدیمی‌ترین شرکت های خودروسازی ایران است که همگی نام آن را با محصولات مزدا در کشورمان می‌شناسیم. هرچند که امروزه دگر خبری از ماشین‌های مزدا در فهرست محصولات بهمن نیست و بهمن موتور نیز به مونتاژ خودروهای چینی مشغول است.

بهمن کار خود را از سال ۱۳۳۸ آغاز کرد که همراه با مونتاژ و ساخت یک سه‌چرخه از مزدا بود. همکاری بهمن با گروه مزدا ژاپن سال‌ها ادامه داشت و مونتاژ وانت بارهای مزدا در گروه بهمن صورت می‌گرفت. تا اینکه در اواخر دهه هفتاد شمسی، مزدا 323 به عنوان یک خودرو سواری خانوادگی روی خط تولید گروه بهمن رفت. مزدا 323 تا سال ۱۳۸۶ در سه نسخه، تولید شد و یکی از باکیفیت‌ترین و پاک‌ترین خودروهای کشور در سال‌های تولید به شمار می‌رفت. با خروج مزدا 323 از خط تولید، مزدا 3 و سپس مزدا 3 نیو روی خط تولید بهمن رفت. با مشکلاتی که در تولید مزدا در کشورمان رخ داد، مزدا 3 از خط تولید کنار گذاشته شد.

از اواسط دهه ۹۰ شمسی نیز، گروه بهمن به مونتاژ و تولید محصولات بسترن از گروه FAW پرداخت که اشتراکات زیادی به محصولات مزدا داشتند.

پارس خودرو

شرکتی که امروزه به نام پارس خودرو می‌شناسیم، در واقع شرکت بازرگانی جیپ ایران است که در سال ۱۳۳۵ توسط جعفر اخوان تاسیس شد. این شرکت بعد از انقلاب و قطع رابطه با جنرال موتورز آمریکا، تا مدتی تعداد معدودی از خودروهای آمریکایی را مونتاژ کرد و سپس به‌طور کامل از تولید و مونتاژ خودروهای آمریکایی دست کشید.

در سال ۱۳۵۹ نام شرکت جیپ ایران به پارس خودرو تغییر کرد. پارس خودرو با تولید خودروهای جیپ برای مقاصد و مصارف نظامی، خدمت بزرگی به دفاع مقدس کرده است. این شرکت به نوعی همیشه شاخه لوکس‌ساز گروه سایپا به شمار می‌آید که به تولید خودروهایی چون شورلت نوا، کادیلاک سویل، جیپ آهو، بیوک ایران و بعدها به تولید نیسان پاترول، نیسان رونیز، نیسان ماکسیما، نیسان تیانا و… مشغول بود. پارس خودرو همچنین مسئول تولید پارس تندر (رنو L90) برای گروه سایپا نیز بود و امروزه نیز، محصولاتی چون کوییک و برخی از خودروهای چینی را تولید می‌کند و به نوعی از آن شکوه قبل از انقلاب یا دهه هشتادی آن خبری نیست.

خودروسازان بم

خودروسازان بم نیز یکی دیگر از شرکت های خودروسازی ایران در بخش خصوصی است که فعالیت خود را از سال ۱۳۸۲ آغاز کرده است و اولین محصول این شرکت نیز فولکس واگن گل بود که در زمان عرضه، جایگاه و موقعیت خوبی در بین رقبا داشت. حتی در دورانی که با بازگشت دوباره خودروسازان مطرح اروپایی به کشور همراه بود، زمزنه‌هایی از همکاری دوباره خودروسازان بم با فولکس واگن نیز مطرح شد که به دلایل مختلفی ازجمله بازگشت دوباره تحریم‌ها، رنگ واقعیت به خود نگرفت.

سهم خودروسازان بم از بازار خودرو ایران چندان گسترده نبوده و محصولات کم‌طرفداری را عرضه کرده است. برای مثال هافی لوبو و جیلی GC6 و لیفان X70 در تیراژ بسیار کمی عرضه شده‌اند که دیدن آنها در خیابان‌ها به ندرت رخ می‌دهد. جدیدترین محصول خودروسازان بم که عرضه آن را از سال ۱۴۰۳ شروع کرده‌اند، خودرو BAC X3 است که یک کراس‌اوور سایز کوچک است.

کارمانیا

کارمانیا به عنوان نماینده و تولیدکننده خودروهای شرکت مطرح BYD چین در کشورمان معرفی شد و در برهه کوتاهی نیز، محصولات اندکی از این خودروساز چینی را در بازار ایران عرضه کرد. کارمانیا که امروزه یکی از زیرمجموعه‌های کرمان خودرو است، در سال ۱۳۸۶ متولد شد و در ابتدای فعالیت رسمی‌اش در سال ۱۳۹۴ به سمت همکاری با BYD چین رفت. در ابتدا بی وای دی S6 به تعداد کمی به دست مشتریان رسید و برنامه‌های بعدی کارمانیا که تولید چندین مدل دیگر از بی وای دی بود به خاطر مسائل تحریم‌ها، به حالت تعلیق درآمد.

فعالیت کارمانیا نیز در سال ۱۳۹۸ به‌طور کل قطع شد. به‌تازگی کشنده‌ای از محصولات شاکمن چین با نام کارمانیا XT1856 یا KMC 1856 قرار است از سوی کرمان خودرو معرفی و تولید شود.

بن رو

شرکت بنیان توسعه صنعت خودرو که به نام بُن‌رو نیز شناخته می‌شود، فعالیت خود را در سال ۱۳۸۲ با مونتاژ دو محصول از سانگ یانگ به نام‌های چیرمن و کوراندو آغاز کرد. حجم و تیراژ این دو خودرو با توجه به کلاس و قیمت آنها در حد مطلوب بود و همین قضیه باعث شد تا بن رو فعالیت خود را گسترش دهد و به سمت تولید یک خودرو سواری ارزان‌قیمت برود.

در دهه ۸۰ شمسی، صحبت‌هایی از حضور دوباره خودروهای سواری فیات در بازار کشورمان شنیده شد. شرکت بن رو به عنوان نماینده فیات، قرار شد تا محصولات این کمپانی را در منطقه‌ای در سلفچگان در استان مرکزی، تولید کند. در سال ۱۳۸۷، کلید شروع تولید فیات سینا زده شد. این خودرو در واقع نمونه صندوق‌دار از فیات پالیو بود که می‌توانست سهم خوبی از بازار کشورمان را در رقابت با دو محصول پرفروش و هم‌کلاس خودش در آن روزها، یعنی کیا ریو و پژو 405 را کسب کند. اما روند تولید این خودرو در نهایت با تولید ۱۴۷۳ دستگاه، در سال ۱۳۸۹ متوقف شد و مجموعه کارخانه بن‌رو توسط سایپا خریداری شد تا بعدها به سایتی برای تولیدی برخی از خودروهای این شرکت از جمله پراید 151 تبدیل شود.

زامیاد

زامیاد نیز از جمله قدیمی‌ترین شرکت های خودروسازی ایران است که بیشتر آن را با خودروهای تجاری می‌شناسیم. اما یکی از خاص‌ترین محصولات این شرکت که عمری جاودانه در بازار کشورمان پیدا کرده است، وانت‌بار معروف زامیاد، نیسان آبی است.

زامیاد در سال ۱۳۴۲ با نام گروه صنعتی رنا تاسیس شد. در ابتدا این شرکت برای واردات و مونتاژ راه‌اندازی شد و سپس به تولید خودروهای تجاری و خدمات‌دهی به ماشین‌های تجاری پرداخت. نیسان جونیور ۲۰۰۰ یکی از خاص‌ترین محصولت این شرکت است که بعدها در نسخه فیس‌لیفت‌شده به نام زامیاد و با موتور ۲.۴ لیتری عرضه شد. سپس نام سایپا ۲۴ روی این وانت بار گذاشتند و بعد از مدتی دوباره به همان نام زامیاد بازگشت. نیسان وانت چندین فیس لیفت نیز تجربه کرده است که هیچ کدام محبوبیت زامیاد اصلی را پیدا نکرده‌اند.

سایپا

سایپا از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین خودروسازان ایران است. این شرکت در سال ۱۳۳۴ توسط سه فرانسوی با نام شرکت سهامی ایرانی سازنده خودرو که مخفف یک عبارت فرانسوی است، به منظور تولید خودروهای سیتروئن، تاسیس شد. البته برای نام قدیم سایپا، اسم شرکت تولید اتومبیل سیتروئن ایران نیز گفته می‌شود.

سایپا در ابتدا با قراردادی با سیتروئن به سمت تولید مدل‌های مختلف ژیان از قبیل هاچبک، وانت بار و استیشن این خودرو رفت. در سال ۱۳۵۲ شمسی در یک همکاری با رنو، خط تولید رنو 5 در دو نوع دو در و چهار در آغاز به کار کرد. یکی از خاص‌ترین تولیدات سایپا که در مجموعه زامیاد نیز تولید می‌شد، وانت نیسان جونیور بود که بعدها با کمی تغییرات، حجم موتور آن به ۲.۴ لیتر افزایش پیدا کرد و در اواخر دهه ۶۰ نیز، نسخه دو کابین این خودرو نیز برای ادارات و سازمان‌ها، طراحی و ساخته شد.

اما بدون شک، مهم‌ترین محصول تاریخ سایپا، پراید است که در دهه ۷۰ شمسی به صورت وارداتی به کشورمان راه پیدا کرد و سپس روی خط تولید سایپا رفت. این خودرو که همیشه حاشیه‌های زیادی از بابت ناایمن بودن آن مطرح می‌شود، سنگ بنای طراحی محصولات ملی سایپا یعنی خانواده X100  شد که امروزه آن را با محصولاتی چون تیبا، ساینا، کوییک و سهند می‌شناسیم.

سایپا همچنین برای تنوع بخشی به سبد محصولات پراید، آن را در دو نسخه استیشن به نام سفری و ناچ بک به نام پراید 141 نیز تولید کرد که نسخه استیشن فروش خوبی نداشت. در اواخر عمر پراید، این خودرو به صورت وانت بار نیز عرضه شد.

زاگرس خودرو

زاگرس خودرو در سال ۱۳۷۵ در شهر بروجرد استان لرستان تاسیس شد و زمانی با تولید پرتعداد محصولات پروتون مالزی که مزیت‌های رقابتی زیادی با محصولات آن زمان داشتند، جایگاه خوبی در بین خودروسازان ایران پیدا کرده بود. محصولات پروتون که توسط زاگرس خودرو تولید می‌شدند، از پلتفرم و اشتراکات فنی زیادی با محصولات میتسوبیشی استفاده  می‌کردند که همین قضیه، کیفیت سواری و قطعات آنها را بالا می‌برد. همچنین محصولات این شرکت مثل پروتون ویرا 5 در و جنتو در آن روزها برای بازار کشورمان جدید و خاص بودند و جوانان زیادی را جذب خود کردند.

اما زاگرس خودرو در سال ۱۳۹۱ به دلیل مشکلات مالی برای همیشه تعطیل شد و فضای این کارخانه و تاسیسات آن برای تولید محصولات دیگر شرکت‌ها استفاده شد. برای مثال زمانی در خط تولید زاگرس خودرو، پیکاپ ریچ توسط پارس خودرو و یا محصولات ام وی ام و چری توسط مدیران خودرو تولید می‌شد و در دوره‌ای نیز این خط تولید به عظیم خودرو برای تولید فوتون ساوانا و محصولات هن تنگ اختصاص داده شد. امروزه، صنایع اتومبیل سازی فردا در این کارخانه، محصولات خود را تولید می‌کند.

عظیم خودرو

عظیم خودرو در کشورمان با فوتون ساوانا شناخته می‌شود. خودرویی که تبلیغات زیادی روی آن به خاطر استفاده از پلتفرم تویوتا فورچونر شد، اما نتوانست به فروش چندانی دست پیدا کند. عظیم خودرو در سال ۱۳۸۱ با نام پارسیان عظیم خودرو تاسیس شد. این شرکت در ابتدا در حوزه لیزینگ خودرو فعالیت داشت تا اینکه در سال ۱۳۹۴ وارد صنعت خودروسازی ایران شد و دو محصول از گریت‌وال چین به نام‌های هاوال H2 و H8 را برای تولید انتخاب کرد. اما عرضه محصولات گریت‌وال با نام هاوال بسیار اندک بود و نتوانست سهم چندانی از بازار به دست آورد. سپس عظیم خودرو برای مونتاژ محصولات جدیدش یعنی فوتون ساوانا، هن تنگ X5 و هن تنگ X7 به سمت استفاده از کارخانه زاگرس خودرو رفت که روزگاری محصولات پروتون را تولید می‌کرد. اما تولید این محصولات نیز رونقی نداشت و سرانجام این شرکت در سال 1399 از مونتاژ و تولید خودرو عقب نشینی کرد.

کرمان موتور

کرمان موتور از بزرگ‌ترین خودروسازان ایرانی است که برخی آن را ضلع سوم خودروسازی کشور نیز می‌دانند. کرمان موتور فعالیت خود را با واردات خودروهای دوو در سال ۱۳۶۹ آغاز کرد. سپس با جذب سرمایه به منظور تولید خودرو، کارخانه خود را در ارگ جدید بم تاسیس کرد. خط تولید محصولات دوو در ارگ جدید که حالا کارخانه کرمان موتور شده بود، راه‌اندازی شد و دوو ماتیز و دوو سیلو روی خط تولید رفتند.

اما در اواخر دهه ۸۰ و با خریداری‌شدن دوو توسط جنرال موتورز آمریکا، این همکاری نیز تعطیل شد و کرمان موتور به سمت تولید خودروهای دیگر رفت و در اولین حرکت، قرارداد مونتاژ خودروهای لیفان با این شرکت چینی بسته شد. در ابتدا لیفان 520 و سپس لیفان 620 روی خط تولید رفتند و در دوره‌ای که خودروهای کراس اوور طرفداران زیادی پیدا کرده بودند، لیفان X60 نیز در سبد محصولات کرمان موتور قرار گرفت. اما می‌توان اوج کار کرمان موتور را در دور جدید فعالیت‌هایش، عقد قرارداد تولید محصولات هیوندای دانست که این همکاری نیز به خاطر ازسرگیری دوباره تحریم‌ها چندان عمری نداشت. این روزها کرمان موتور همکاری با جک را که در حدود یک دهه از شروع آن می‌گذرد، با برند KMC ادامه می‌دهد و حتی به سمت تولید خودروهای تجاری این شرکت نیز رفته است.

رامک خودرو

رامک خودرو فعالیت خود را با عرضه نسل جدید محصولت سانگ یانگ کره در ایران آغاز کرد. آغاز به کار این شرکت در سال ۱۳۸۴ بود و حتی به سمت تولید خودروهای تجاری نیز حرکت کرد. اما روند مونتاژ خودروهای سانگ یانگ چندان طبق روال پیش نرفت و تعداد اندکی از مدل‌های تیوولی و رکستون از خط تولید این شرکت خارج شدند.

مانیان خودرو

مانیان خودرو یکی از جدیدترین شرکت های خودروسازی ایران است که به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های گروه خودرویی پرشیا (پرشیا خودرو) و به منظور تولید خودروهای نیسان، فعالیت خود را آغاز کرده است.

اولین محصول این مجموعه نیز نیسان ترا است که نسخه‌ای خاص از یک محصول نیسان برای بازار چین است و در کشورمان برای افزایش قدرت رقابتی این خودرو با رقبا، از موتور میتسوبیشی به جای موتور نیسان استفاده شد که همین قضیه، حاشیه‌های زیادی برای مانیان ترا ایجاد کرد. به نحوی که بسیاری آن را یک نیسان اصیل نمی‌دانند، این در حالی است که نیسان ترا به عنوان جانشینی برای نیسان پالادین که ما آن را در کشورمان به نام رونیز می‌شناسیم، در بازار چین از سوی دانگ فنگ عرضه شده است. نسخه‌ای از این خودرو قرار بود تا با نام لئو MX8 در بازار کشورمان و با همین موتور میتسوبیشی و توسط ایستا موتور، عرضه شود. این خودرو همچنین در برخی از نقاط دنیا به نام نیسان اکسترا نیز فروخته می‌شود.

مدیران خودرو

مدیران خودرو امروزه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان خودروهای سواری در کشورمان شناخته می‌شود که فقط به عرضه محصولات چری در ایران مشغول است و به نوعی نماینده چری به حساب می‌آید.

کار شرکت مدیران خودرو در سال ۱۳۸۱ آغاز شده است و اولین سایت تولیدی این شرکت نیز در منطقه اقتصادی ارگ جدید بم بود. نام محصولات این شرکت در ابتدا به صورت مخفف به نام MVM (ام وی ام) بود که بعدها محصولات دیگری نیز با نام چری را به سبد تولیدات خود اضافه کرد. در حال حاضر، محصولات لوکس این شرکت هم با نشان فونیکس و اکستریم عرضه می‌شوند. مدیران خودرو را می‌توان از نظر تنوع و تعداد محصولات تولیدی و همچنین محصولاتی که روی خط تولید دارد، یکی از برترین شرکت های خودرو سازی ایران دانست.

کیش خودرو

کیش خودرو یکی از شرکت های خودروسازی نوآور در صنعت خودرو ایران بود که بنا به دلایل مختلفی، نتوانست مطابق با برنامه‌های تعیین‌شده پیش رود و سرانجام نیز تعطیل شد. این شرکت در سال ۱۳۷۴ در جزیره کیش تاسیس شد.

خودرو سیناد، معروف‌ترین محصول این شرکت است که از پلتفرم مگان نسل اول و دوم استفاده می‌کرد. این خودرو روی خط تولید رفت و به دست مشتریان رسید، اما تولید آن چندان زیاد نبود. استفاده از بدنه فایبرگلاس برای این خودرو در روزهایی که تمام خودروها از پلاستیک و فلز ساخته می‌شدند، کمی عجیب و غریب بود. سیناد از قطعات فنی مشترک با بعضی از خودروهای در حال تولید آن زمان مثل پژو 405 و دوو سیلو و پراید نیز استفاده می‌کرد تا تعمیرات آن راحت‌تر و کم هزینه‌تر باشد. در حالی که کیش خودرو برنامه‌هایی برای عرضه مدل‌های دیگری از سیناد مثل وانت بار، استیشن و کوپه را داشت، ورشکسته و تمام برنامه‌ها به فراموشی سپرده شد.

فتح خودرو

خودروسازان فتح یا فتح خودرو یکی از شرکت‌های نظامی است که سازنده خودروهای نظامی برای نیروهای مسلح ایران است. این شرکت هم‌اکنون تولیدات نظامی دارد؛ اما در دهه ۷۰ شمسی اقدام به تولید خودروهای تویوتا سری 70 به صورت پیکاپ‌های تک‌کابین و دوکابین نیز کرد که نمونه تک کابین با نام سهند و نمونه دوکابین با نام الوند به دست مردم عادی نیز می‌رسید. همچنین خودروهای سفیر که از موتور و گیربکس مشترک با نیسان پاترول و زیربندی فنر لول استفاده می‌کند، یکی از تولیدات این شرکت است.

مکث موتور

در سال ۱۴۰۰، گروه ماموت اقدام به معرفی چند زیرمجموعه در زمینه خودروهای تجاری و سواری کرد که یکی از آنها، مکث موتور بود. مکث موتور یکی از زیرمجموعه‌های گروه بزرگ ماموت است که همگان آن را با پیکاپ کلوت می‌شناسند که محصولی از کمپانی دایون چین است. مکث موتور، از سال ۱۴۰۰ خود را به خودروسازی کشورمان معرفی کرد و کلوت را به عنوان اولین محصول خودش برگزید. این پیکاپ با دو گیربکس دستی و اتوماتیک روانه بازار شد و به نوعی اولین پیکاپ اتوماتیک بازار کشورمان شناخته می‌شود. زامیاد نیز همین پیکاپ را با کمی تفاوت در امکانات و با نام زاگرس در سبد محصولاتش قرار داد که فروش بسیار کمی را تجربه کرده است.

دیار خودرو

دیار خودرو در کشورمان با وانت‌های Deer معرفی شد که شباهت زیادی به تویوتا هایلوکس تایگر داشت. این وانت‌بار از بدنه‌ای با شباهت زیاد به تویوتا وانت هایلوکس نسل ششم بهره می‌برد و قوای محرکه و فنی آن، از ساخته‌های گریت‌وال بود. دیار خودرو در شهرستان گلپایگان اصفهان قرار دارد و فعالیت تولید خودرو را از سال ۱۳۸۶ در همکاری با کمپانی گریت وال چین شروع کرد. از دیگر تولیدات این شرکت، وانت‌بارهای وینگل سه و پنج بودند که اشتراکات فنی با بعضی از وانت‌بارهای چینی تولیدشده در ایران نیز داشتند. این شرکت امروزه محصولی از کمپانی بایک چین به نام بیجینگ X55 را در سبد فروش دارد که یک کراس اوور است و در برنامه‌های آینده این شرکت، عرضه یک پیکاپ با نام دیار L7 پلاس و یک سدان برقی به نام بایک EU5 نیز دیده می‌شود.

سناباد خودرو توس

بعد از ممنوعیت واردات خودرو در یک دوره زمانی در دهه ۸۰، ایران خودرو به فکر ایجاد یک شرکت زیرمجموعه‌ای برای خودش به منظور مونتاژ خودروهای چینی افتاد. این شرکت در سال ۱۳۸۷ با همکاری با شرکت سناباد خودرو توس در مشهد راه‌اندازی شد که ایران خودرو در آن، سهمی ۳۵ درصدی داشت. چری A15 یا چری کویین که در ایران به نام چری ویانا نامیده شد، اولین محصول این مجموعه بود. چری A15 تولید و فروش چندانی در بازار نداشت و بعد از مدتی نیز، فعالیت این شرکت در تولید این خودرو متوقف و تمام شد. همچنین سناباد خودرو برنامه‌هایی نیز برای همکاری با شرکت JMC چین نیز داشت.

تاپ خودرو

ستاره ایران که یکی از زیرمجموعه‌های ایران خودرو است، شرکتی به نام تاپ خودرو تاسیس کرد که به عنوان شاخه تولیدکننده محصولات سواری مرسدس بنز در سال ۱۳۸۳ معرفی شد. این شرکت، یکی از زیرمجموعه‌های ایران خودرو بود که عمر چندانی نداشت و امروزه نیز به خدمات‌دهی خودروهای مرسدس بنز در کشورمان مشغول است.

در سال ۱۳۸۵ اولین خودرو این مجموعه از خط تولید خارج شد که کاملا با استانداردهای مرسدس بنز آلمان مطابقت داشت و زیر نظر مهندسان این شرکت تولید شده بود. در ابتدا برنامه تولید مرسدس بنز E کلاس W211 پایه‌گذاری شد تا بعدها مدل‌هایی از دیگر محصولات این شرکت مثل بنز سی کلاس نیز روی خط تولید برود. مرسدس بنز E کلاس از مدل‌های 200 کمپرسور، E280 و E350 از خط تولید تاپ خودرو خارج شد.

مشکلات تحریم‌ها، مانع از ادامه روند مونتاژ محصولات بنز در ایران شد تا اینکه پس از مذاکرات برجام، صحبت‌هایی از آغاز مجدد خط تولید تاپ خودرو به گوش می‌رسید. نسل جدید E کلاس با کد W213 و مدل E200 برای تولید در نظر گرفته شد تا بعدا نیز محصولاتی از مرسدس بنز در کنار واردات، تولید شوند. اما این اتفاق نیز هیچ‌گاه رخ نداد و با خروج آمریکا از برجام، مرسدس بنز نیز برنامه‌های خود را برای تولید در ایران، به بایگانی فرستاد.

فردا موتورز

فردا موتورز به عنوان شاخه خودروسازی گروه تجاری گلستان، در سال ۱۳۹۲ به منظور ورود این گروه به عرضه خودروسازی، تاسیس شد. در ابتدا این کارخانه که توسط خانواده گرامی تاسیس شده است، به عنوان یک بازو برای تولید برخی از خودروهای ایران خودرو در شهر سمنان برپا شد.

سپس با بستن قرارداد همکاری در سال ۱۳۹۶ برای مونتاژ ام جی RX5 از زیرمجموعه‌های سایک موتور چین، وارد عرصه مونتاژ و تولید خودروهای غیر داخلی شد. اما همکاری با سایک موتور به خاطر برند انگلیسی MG چندان طولانی نبود و به همین دلیل، این شرکت به سمت محصولات دانگ فنگ رفت و قرارداد همکاری با آن را امضا کرد.

محصولات فردا موتورز با نام FMC و در مدل‌های فردا SX5، فردا SX6، فردا T5 و همچنین سدان فردا 511 وارد بازار شده است و سوبا M4 نیز یکی دیگر از محصولات این شرکت است. همچنین جیلی آزکارا و محصولات ام جی نیز به صورت وارداتی توسط فرداموتورز عرضه می‌شود. فردا موتورز برای خط رنگ خود نیز از خط تولید کارخانه زاگرس خودرو در بروجرد استفاده کرده است.

ریگان خودرو

ریگان خودرو به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های گروه خودروسازی کرمان در سال ۱۳۸۶ تاسیس شد. شروع فعالیت‌های خودروسازی این شرکت بعد از وقفه‌ای بیش از یک دهه از سال ۱۳۹۷ با تولید خودرو کراس اوور ریگان کوپا آغاز شد. این خودرو در واقع زوتی T600 است که در ایران با نام کوپا عرضه شده است. ریگان همچنین تعداد اندکی از جی ام سی S350 را در سال ۱۴۰۱ نیز تولید و عرضه کرد که روند تولید آن، ادامه‌دار نبود.

آذویکو

شرکت صنعت خودرو آذربایجان با نام آذویکو، شرکتی برای تولید محصولات MG بود که در سال ۱۳۹۷ در استان آذربایجان شرقی، برای تولید ام جی ۳۶۰ که یک سدان کوچک و جمع و جور است، تاسیس شد. این قرارداد همکاری با شرکت سایک موتور چین که برند MG را نیز در اختیار دارد، بسته شده بود و با برنامه‌هایی که برای عرضه و فروش این شرکت اعلام می‌شد، افراد زیادی اقدام به پیش خرید MG360 آذویکو کردند که بسیار بیشتر از تیراژ تولید و توانایی این شرکت بود.

آذویکو هیچ وقت نتوانست به تعهدات خود به صورت کامل عمل کند و همین قضیه باعث ایجاد دردسرهای فراوانی برای خریدارن ام جی 360 شد. همچنین این خودرو نتوانست خدمات پس از فروش خوبی دریافت کند که از این بابت خریداران خودرو متضرر شدند. بعدها قرار شد تا خودرو لوکسژن U6 به جای MG360 به خریداران تحویل شود که این اتفاق نیز نیفتاد.

سانیار موتور

سانیار موتور را با نام تیگارد می‌شناسیم. شرکتی تازه‌تاسیس و نوپا که از زیرمجموعه‌های دیار خودرو محسوب می‌شود و در سال ۱۴۰۱ به لیست شرکت های تولید کننده خودرو در ایران وارد شده و از سال ۱۴۰۲ با تیراژی پایین، تولید اولین محصول خود را با نام تیگارد X35 آغاز کرده است.

صنایع خودروسازی سانیار موتور پارسیان متشکل از جوینت ونچر ایران و ساینو چین با برند تیگارد موتور است که برنامه‌های زیادی برای موفقیت و سهم‌برداری از بازار خودرویی کشورمان دارد. در حال حاضر محصولی به نام تیگارد X35 را روی خط تولید سانیار موتور است.

همچنین خودرو بایک BJ40 که طراحی آن برگرفته از جیپ رانگلر و مرسدس بنز جی کلاس است و یک شاسی بلند آفرودی محسوب می شود، از محصولات سانیار موتور است. خبرهای حضور این خودرو در بازار چندین سال است که شنیده می شود و طرفداران زیادی برای خود پیدا کرده است.

خودروسازان راین

خودروسازان راین در کشورمان با خودرویی به نام گریت وال ولکس C30 شناخته می‌شود. اما باید بدانیم که خودروسازان راین، دو محصول شناخته‌شده هیوندای در بازار کشورمان یعنی ورنا و آوانته را نیز تولید کرده است. بعد از تعطیلی خطوط این دو خودرو، به سمت خودروسازان چینی رفت که از بین آنها با دو شرکت FAW و گریت وال همکاری کرد. خودروسازان راین در منطقه ارگ جدید بم قرار دارد و یکی از زیرمجموعه‌های خودروسازی کرمان است.

شروع به کار این خودروسازی از سال ۱۳۸۲ بود و اولین محصول آن به نام هیوندای ورنا از سال ۱۳۸۳ به دست مشتریان رسید. فروش خوب این خودرو باعث شد تا هیوندای به فکر تولید سدان بزرگ‌تر آوانته در خودروسازان راین بیفتد و در نتیجه از سال ۱۳۸۴، اولین سری از هیوندای آوانته نیز از خط تولید خارج شد. آخرین محصول خودروسازان راین در ایران، راین R3 است که فروش بسیار اندکی را تجربه کرد.

نویسنده: علیرضا داودی