به گزارش خبرنگار پرشین خودرو، بازار خودرو ایران در سال‌های اخیر به یکی از پرچالش ترین بازارها تبدیل شده است. اختلاف فاحش میان قیمت‌های کارخانه‌ای و بازار آزاد و آثار نامطلوب اعمال سیاست های متناقض و اشتباه در حوزه قیمت و تحمیل فشارهای ناشی از فریز هزینه ها، نه تنها بستر افت تولید و رشد زیان انباشته خودروسازان را افزوده و به عاملی برای زمین گیرشدن خودروسازان تبدیل شده بلکه مدت هاست بر نارضایتی عمومی دامن زده و زمینه‌ساز فعالیت سوداگران شده است.
در این سال ها با دستورالعمل شورای رقابت و تعیین غیرواقعی قیمت خودرو، ضمن تحمیل زیان هزاران میلیاردی به خودروسازان، شاهد گسترده شدن شکاف عمیق قیمت کارخانه و بازار به واسطه بحران مالی خودروسازان و عرضه محدود خودرو به بازار هستیم به طوری که جدیدترین آمارها حکایت از شکاف ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی قیمت کارخانه و بازار خودرو دارد؛ شکافی که روز به روز و با عدم اصلاح قیمت خودروها بزرگ تر می شود.
در دولت های گذشته، نقدهای زیادی علیه قیمت‌گذاری دستوری و فروش خودرو مطرح شد و حتی صحبت از حذف این سیاست در راستای پایان دادن به زیان دهی هنگفت خودروسازان به میان آمد، اما در عمل اتفاق خاصی نیفتاد و به جز مقطعی کوتاه و تغییر شیوه فروش، قیمت خودروها هم فریز شد و حجم زیان خودروسازان نیز افزایش یافت.
در سال ۱۴۰۱ مانند مقطع فعلی، قیمت کارخانه‌ای خودروهای داخلی فریز شده بود و سیاستگذار تمایلی به اصلاح نشان می‌داد. از طرفی، خودروسازان ضمن اینکه با رشد زیان انباشته مواجه بودند، در تامین نقدینگی تولید نیز مشکل داشتند. بنابراین راه حل طبیعی این بود که سیاستگذار اجازه دهد خودروسازان محصولات خود را در حاشیه بازار بفروشند یا حداقل مجوز اصلاح قیمت را در فواصل زمانی مناسب به صورت مستمر صادر کند.
ناگهان گزینه عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شد البته در گام نخست خودروسازان تمایلی به این مدل نداشتند، چرا که عرضه خودرو در بورس‌کالا را شیوه‌ای مرسوم برای فروش خودرو نمی دانستند اما اجرای همین راه کار در دوره ای نسبتا کوتاه در سال ۱۴۰۱، توانست تا حدی خودروسازان را از زیان‌دهی تولید دور کرده و منفعت و رضایت نسبی مصرف‌کنندگان را نیز تامین کند.
اما همین تجربه موفق به‌دلیل برخی مخالفت‌ها از سوی شورای رقابت و اعلام دستورالعمل تنظیم بازار خودروهای سواری از سوی همین شورا در نهایت در اسفندماه همان سال متوقف شد. اتفاقی که ضمن توقف روند نزولی زیان خودروسازان، فرصت خرید خودرو با قیمتی کمتر از بازار نیز از مشتریان سلب کرد.
آخرین صورت‌های مالی خودروسازان نشان می دهد که شرکت های بزرگ خودروساز تنها در ۳ ماه ابتدایی امسال بیش از ۹ هزار میلیارد تومان زیان کرده اند و به عبارت بهتر، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به عنوان سه خودروساز بزرگ و وابسته به دولت، به طور متوسط ماهانه ۳ هزار میلیارد تومان زیان کردند که با محاسبه دقیق تر مشخص می شود این شرکت ها ساعتی بیش از ۴ میلیارد تومان، زیان ثبت می‌کنند؛ ارقام بزرگی از زیان‌دهی که نشان می دهد خودروسازان بزرگ و وابسته به دولت که به عنوان بنگاه‌های اقتصادی باید سود بدهند، سود که نمی‌دهند هیچ، هر ثانیه زیان روی زیان می‌گذارند.
البته در این مدت و پس از آن که سیاستگذار ثابت کرد که نمی‌خواهد یا نمی‌تواند «قیمت» را به نظام عرضه و تقاضا در بازار آزاد بسپرد و تمایلی هم برای اصلاح قیمت ندارد، خودروسازان خواستار بازگرداندن محصولات‌شان به بورس‌کالا شدند؛ خواسته ای که در روزهای اخیر و با روی کار آمدن رییس جدید سازمان بورس دوباره بحث عرضه خودرو در بورس کالا را روی میز سیاست گذار قرار داده است؛ مسیری که اعضای شورای عالی بورس تاکید کردند به صورت جدی دنبال می‌کنند و اعلام کردند که چنان چه شورای رقابت از زوایای دیگری مخالف این موضوع است، لازم است بررسی جدی‌تری داشته باشد؛ در غیر این صورت اگر لازم باشد، عرضه خودرو در بورس را از قوانین شورای رقابت در مجلس شورای اسلامی مستثنی خواهند کرد.
مزایای عرضه خودروی بورسی
در بازه ۱۰ ماه عرضه خودرو در بورس کالا در سال ۱۴۰۱ و در نتیجه ایجاد یک فضای رقابتی، آمارها نشان می دهد که قیمت ها روندی کاهنده به‌خود گرفت؛ موضوعی که مورد توجه سیاستگذاران و کارشناسان قرار گرفت. در واقع نکته مهمی که کارشناسان در اجرای این شیوه فروش مطرح می کنند، ایجاد فضای رقابتی است که بواسطه این راه کار، دست واسطه‌ها را در قیمت‌گذاری خودرو کوتاه و ارقام نجومی که این واسطه‌ها روی قیمت‌های کارخانه تعیین می‌کنند را از بین برد و همین موضوع منجر به رقابتی شدن قیمت خودرو در بورس کالا شد.
در واقع بررسی روند معاملات خودرو در بورس کالا در یک دوره چند ماهه یعنی از ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ تا ۱۸ دی‌ماه همان سال نشان می‌دهد که در نتیجه فروش ۳۴ هزار و ۸۱۶ خودرو در بورس کالا، ۱۰ هزار و ۴۱۰ میلیارد تومان سود از جیب دلالان به خودروساز و خریدار خودرو منتقل شده است.
با استناد به این آمار، خودروسازان معتقدند با عرضه دوباره خودرو در بورس کالا، می‌توان علاوه بر خروج نسبی آن ها از زیان و سودده کردن این شرکت ها، بستر رشد کمی و کیفی تولید را نیز فراهم کرد. در واقع از نگاه فعالان این صنعت با بازگشت خودرو به بورس‌کالا (به عنوان روشی موقتی و میانه تا وقتی که بستر کشف قیمت در نظام عرضه و تقاضا در بازار آزاد فراهم شود) مشتریان هم می‌توانند خودروی مورد نظر خود را با قیمتی پایین‌تر از بازار تهیه کنند. در حالی که در شرایط حاضر از جنبه عرضه و قیمت، خیلی‌ها به خودرو با قیمت کارخانه‌ای دسترسی ندارند و قدرت خریدشان نیز به بازار آزاد نمی‌رسد؛ بنابراین با عرضه خودرو در بورس‌کالا که معمولا قیمت کشف شده در آن بین نرخ پایه و بازار است، بخشی از این گروه نیز می‌توانند صاحب خودروی صفر شوند.
در هر حال عرضه خودرو در بورس کالا اگر چه فرصتی است برای تغییر کانال زیان خودروسازان و خریداران و بازگشت نظم و شفافیت به بازار خودرو، اما این مسیر در صورتی موفق خواهد بود که تمامی نهادهای مرتبط به‌طور هماهنگ عمل کنند و نهادهای قانون‌گذار نیز حمایت لازم را از این طرح داشته باشند.